سعید نفیسی
توضیحات : کمال الدین محمد وحشی بافقی در سال 939 تا 991 زیسته است. وی به همراه برادرش که مرادی تخلص می کرد، شاگرد شرف الدین علی بافقی بوده است. او مدتی را در کاشان به سر برده و محتشم کاشانی و ضمیری همدانی از معاصرین وحشی می باشند. وی مداح شاه طهماسب صفوی، صدر الاعظم اعتماد الدوله و نیز حاکم کرمان بوده است. به جز دیوان اشعار 5300 بیتی او سه مثنوی، خلد برین، ناظر و منظور و شیرین و فرهاد از او به جا مانده است. منظومه اخیر ناتمام بوده و وصال شیرازی در قرن سیزدهم آن را به پایان رساند. وحشی اقسام شعر را نیکو می سرود. به جز وحشی بافقی چهار تن دیگر هم تخلص وحشی را برگزیده بودند. بر این تصحیح استاد سعید نفیسی مقدمه نگاشته و محمود علمی نیز حاشیه و تعلیقات نگاشته است. این کتاب اولین بار در 1342 توسط انتشارات علمی به چاپ رسید.
توضیحات : متضمن شرح اوضاع ایران و حوادث نیمه اول سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در رابطه با مرحوم مجدالملک و کتاب انتقادی او: رساله مجدیه . بخش اول این کتاب تحلیلی است از اوضاع ایران و حوادث نیمه اول سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در رابطه با مرحوم مجدالملک و قسمت دوم، تصحیح کتاب انتقادی او با عنوان «رساله مجدیه» یا «کشف الغرائب». این رساله را زنده‌یاد سعید نفیسی بزرگترین شاهکار نثر فارسی در قرن سیزدهم می‌داند. اهمیت دیگر آن از لحاظ تاریخی به اندازه ای است که از این روشن‌تر آیینه‌ای برای نشان دادن عصر و زمانه‌ای که این کتاب معرف آن است، نمی‌توان یافت و از هر حیث باید آن را معتبرترین سند و راستگوترین گواه وقایع و اوضاع آن روزگار دانست.
توضیحات : یکی از بزرگترین جنبش هایی که برای کوتاه کردن دست تازیان در ایران آغاز شد جنبش ملی خرمدینان در قرن دوم و سوم هجری بود. این کتاب زندگینامه بابک خرمدین رهبر اصلی آنها برای سرنگونی خلیفه عباسی میباشد. جنبش سرخ جامگان بابک در غرب و مرکز ایران گسترش یافت و بیش از ۲۰ سال طول کشید تا اینکه سرکوب شد. سالگرد او را ایرانی‌ها، آذربایجانی‌ها و تاجیک‌ها جشن می‌گیرند و گرامی می‌دارند. مجسمه بابک خرمدین در نخجوان وجود دارد. فصل ها: جنبش های ایرانیان – بابک خرمی – جنبش بابک – آغاز کار خرمدینان – پایان کار خرمدینان – خرمدینان – جاویدان پسر شهرک – سرزمین خرمدینان – بابک و سرزمین وی – کامروایی بابک – زد و خوردهای بابک – آغاز جنگ های بابک – جنگ های ۲۰۴-۲۱۱ – جنگ های سال ۲۱۲ – جنگ های سال ۲۱۴ – جنگ های سال ۲۱۷ و ۲۱۸ – جنگ های سال ۲۱۹ – جنگ های سال ۲۲۰ – جنگ های زمان معتصم – جنگ های بابک و افشین – جنگ های سال ۲۲۱ – جنگ های سال ۲۲۲ – سرانجام بابک در آذربایجان – سبب گرفتاری و کشته شدن بابک
توضیحات : تسلط نفیسی به تاریخ و ادبیات ایران، باعث شده بود تا آثار تازه و پژوهشی پدیدآورد و تعداد بسیاری از متن‌های منثور و منظوم فارسی را به شیوه‌ای علمی منتشر کند و از گمنامی بیرون آورد. کتابخانه شخصی و کم‌مانندی که به مرور زمان فراهم ساخته بود به او این امکان را می‌داد که به مهم‌ترین مآخذ تاریخی و ادبی دسترسی داشته باشد. دکتر صادق رضازاده شفق دربارهٔ سعید نفیسی می‌نویسد:
«من در تمام مدت شناسایی او حیران کار و کوشش او بودم. می‌توانم بگویم که در همه عمر مردی در کتاب‌دوستی و مطالعه و فراوان‌نویسی و کنجکاوی ادبی مانند او ندیدم… در عین فراوان‌نویسی تندنویس هم بود و اگر قلم برمی‌داشت مدتی نگذشته مقاله‌ای وافی و مطالبی کافی به رشته تحریر می‌کشید… در هر صورت این گونه ثمربخشی حیرت‌آور از نفیسی عجب نیست و در این کار هیچ‌یک از نویسندگان و مؤلفان زمان ما به پایه او نمی‌رسد و باید او را از حیث تعداد آثار با امثال یاقوت حموی یا ابوعلی سینا یا غزالی، و از متأخرین با مؤلف ناسخ‌التواریخ مقایسه کرد… تندنویسی او خود استعداد نادری بود که من در همه عمر بر او ثانی ندیدم. قلم در لای انگشتان باریک او ساز سیال و سیار و منبع فیاضی بود که ایست نداشت و اگر آغاز به نوشتن می‌کرد ساعتی نمی‌گذشت که ستون‌ها و صحیفه‌هایی مشحون از عبارات شایان و فارسی استوار روان روی میز تحریر پخش می‌گشت و شخص آنچه را که سحر قلم عنوان داده‌اند به چشم می‌دید.»
توضیحات : در چهل و پنج سال پیش از این در پایان سال ۱۲۹۹ فصلی از تاریخ ایران درهم نوردیده شد و فصلی از نو آغاز گردید. بازماندگان آن دوره چون در آن روزها زیسته اند هنوز پی بشکوه و جلال این فصل نوین نبرده اند. دریغا که گواهان حوادث جهان تازنده اند نمی توانند خوب و بدروزگاری را که بریشان گذشته است بسنجند و همیشه تاریخ نویسان باید رنج ببرند و حقیقت را از زیر پرده های خاموشی و فراموشی بیرون بکشند. درباره دوره ای که از ۴ اسفندماه ۱۲۹۹ تا۲۵ شهریورماه ۱۳۲۰ بیست سال و چهل و یک روز برایران گذشت می بایست یادگاری که حقیقت جویان تاریخ بپسندند و آنرا وارسته از هرگونه خوش آیندگویی و غرض ورزی بدانند برای فرزندان ایران که قطعا روز بروز برمجد و عظمت آن بیشتر پی خواهند برد باقی بماند. این وظیفه دشوار را من دراین اوراق برعهده گرفتم و کوشیدم درهرزمینه دوران پیش از آن را با این دوره بسنجم و ایزد داوآفرین گواهست که دست و پایم نلغزید و حق و حقیقت در هر ورق و هر سطر و هر کلمه گواهان من بودند.
توضیحات : در این کتاب تاریخ ایران در دوره ساسانی با اشاره به جنبه‌های مختلف فرهنگی, سیاسی, اجتماعی, تجاری و دینی بازگو شده, طی آن مولف کوشیده است تصویری از تمدن ایرانیان در آن روزگار به دست دهد. کتاب ذیل شش گفتار با این عناوین تدوین شده است: ۱ـ ‘طبقات مردم’ با موضوعاتی از این قبیل: گروه مردم, شاه و دربار, خاندان‌های کشور, سپاه, روحانیان و آموزگاران, طرز اداره مملکت, مالیه, عدلیه, خانواده و مالکیت, صناعت و تجارت, اختصاصات تمدن ساسانی, ۲ـ ‘مذاهب ایران در زمان ساسانیان’ که شامل مباحثی از این دست است: دین زرتشت, مانی, مزدک, مذاهب بیگانه در ایران, جنبش‌های سالیانه در زمان ساسانیان, هجرت ایرانیان به هندوستان و چین, آئین زردشت. ۳ـ سنگتراش, نقاشی و…. ۴ـ ‘ماخذ داستان‌های ملی’ ۵ـ ‘برتری‌های تمدن ساسانیان’ شامل موضوعاتی نظیر: حدود مرزهای ایران, تجمل‌های شاهنشاهان, سکه‌های ساسانی, نفوذ صنایع ساسانی در صنایع دیگر, چلیپای ترسایان در ایران, القاب در دوره ساسانیان. ۶ـ ‘سازمان اداری و مالیاتی ایران’ که طی آن مباحثی از این قبیل به چشم می‌خورد: دولت متحد, زبان‌های رسمی, خراج نقدی و جنسی سرزمین سواد, وضع سرزمین سواد در اواخر دوره ساسانی, پول ایران در زمان ساسانیان. این مطالب با فهرست اعلام به پایان می‌رسد.
توضیحات : این کتاب بخشی از تاریخ ایران به طور فشرده است که از دوره‌ی انقراض ساسانیان تا انقراض امویان را شامل می‌شود. مطالب اصلی کتاب بدین قرار است: اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران هنگام حمله‌ی تازیان، روابط ایران با عربستان در دوره‌ی ساسانیان، سیرت رسول اکرم، خلافت، استیلای تازیان بر ایران و نتایج آن، اوضاع اقتصادی و اجتماعی ایران در دوره‌ی استیلای تازیان، و روش حکمرانی تازیان بر ایران.