صادق زیباکلام
توضیحات : کتاب رضا شاه اثر صادق زیبا کلام است؛ صادق زیباکلام در این کتاب گفته سال‌ها پیش روایت او از رضاشاه با روایت‌های جمهوری اسلامی یکسان بوده و وی را فردی ساخته و پرداخته بریتانیا و عامل اجرای سیاست‌های این کشور در ایران می‌دانسته است: «وقتی تاریخ مصرفش تمام شد، فرزندش، محمدرضا پهلوی را به جای وی آوردند. همانند بسیاری از ایرانیان، این‌ها مجموعه آگاهی‌های من از رضاشاه بود.» نویسنده در کتاب تازه خود گفته است در زمان حضورش در بریتانیا بین سال‌های ۱۳۶۳ تا ۱۳۷۰ خورشیدی که دوره دکترای خود را با موضوع «انقلاب اسلامی ایران» می‌گذراند، با دسترسی به منابع و کتابهای معتبر درباره رضاشاه، دیدگاهش درباره او هم‌چون «یک حبه قند در استکان چایی گرم» به سرعت شروع به اضمحلال کرد.
توضیحات : کتاب صوتی «سنت و مدرنیته: ریشه‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار» نوشته صادق زیباکلام ، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، است. جان‌مایه کتاب صوتی «سنت و مدرنیته» که در نه فصل نوشته شده، این است: چرا ایران قرنِ نوزده، علی‌رغم این تصور عمومی که ایران عصر قاجار کشوری ایستا و بدون تلاش برای اصلاحات و نوسازی است، کشوری عقب‌مانده است؟
نویسنده کتاب صوتی «سنت و مدرنیته» به‌درستی اشاره می‌کند که ما از ایران عصر قاجار اطلاعاتی نداریم و هرچه هست از گزارش‌های غربیان در سه شاخه است:
اقتصادی: کشاورزی و دامداری.
سیاسی: نظام الیگارشی که فرمانروای مطلق، قبله عالم بود.
اجتماعی: پنج درصد جمعیت شهرنشین باسواد بودند.
با علم به این مقدمات، نویسنده در فصل نخست کتاب صوتی «سنت و مدرنیته»، ایران در آستانه قرن نوزدهم، معتقد است: «ایران در ابتدای قرن نوزدهم جامعه‌ای بود به لحاظ اقتصادی بسیار فقیر، عقب‌مانده و کم‌جمعیت و به لحاظ ارتباطات پراکنده و بی‌ارتباط و به لحاظ اجتماعی در تجارت، سیاست، روابط بین‌الملل، نظم و فرهنگ منقطع و منفک و جای‌مانده از مابقی جهان… .»
در فصل دوم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته»، علل بقای قاجارها، نویسنده با طرح این موضوع که «قاجارها با خودداری از به اجرا گذاردن هرگونه تغییر و اصلاح جدی در یکصد سال اول حکومتشان موفق شدند تعادل سنتی جامعه را حفظ کنند … مذهب نقش دوگانه و متضادی در سرنوشت قاجارها پیدا نمود.»
مذهب و قاجارها، که فصل سوم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته» را شامل می‌شود، به ارزیابی رابطه قاجارها با مذهب و نقش پیچیده مذهب در بقای قاجار اختصاص دارد.
فصل چهارم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته»، زمینه‌های پیدایش نارضایتی از قاجارها، به بحث درباره آشنایی ایرانیان با فرهنگ و تمدن غرب اختصاص دارد و زمینه‌های نفوذ سیاسی و اقتصادی و اجتماعی غرب را می‌کاود. از این رو، بارقه‌های آشنایی با تمدن غرب و شکل‌گیری اصلاحات و تولد نهضت مشروطه در ذهن ایرانیان، حاصل این مواجهه بود.
نویسنده در فصل پنجم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته»، پیدایش فکر تغییر و ضرورت ایجاد اصلاحات، جریان‌های اصلاح‌طلب را به دو دسته اصلی بیرون و درون نظام الیگارشی قاجار تقسیم‌بندی کرده است.
در فصل ششم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته»، اصلاحات سپهسالار؛ پایان تلاش‌های اصلاح‌طلبانه ناصرالدین شاه، گذری دارد به تلاش‌های به‌ظاهر اصلاح‌گرانه، اما در نهایت بی‌نتیجه شاه قاجار.
اصلاحات از برون و پیدایش نهضت مشروطه، فصل هفتم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته»، زمینه‌های سقوط سپهسالار و نقطه بطلان نهادن بر امیدهای اصلاح‌طلبی و مسئله امتیاز تنباکو و جنبش مشروطه را مورد کاوش قرار می‌دهد.
در فصل هشتم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته»، انقلاب مشروطه، نویسنده معتقد است نهضت مشروطه در بستر مارکسیسم پدید آمده و از آنجا که در آن دوران تضاد اصلی بین فئودالیسم و بورژوازی بود، در نتیجه انقلاب مشروطه حرکتی بود برای حل تضاد طبقاتی میان این دو طبقه.
سرانجام در فصل نهم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته»، عدم موفقیت مشروطه، پرسش اصلی نویسنده این است که: «چرا مشروطه به سرانجام نرسید؟» و می‌کوشد به شیوه تحلیلی موانع ناکامی آن را برشمارد.
در بخشی از فصل هفتم کتاب صوتی «سنت و مدرنیته: ریشه‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار» می‌شنویم:
«عزل سپهسالار در حقیقت آغاز به پایان رسیدن یک دوره تاریخی بود؛ دوره‌ای که از نخستین دهه قرن نوزدهم شروع شد و پس از گذشت قریب به شصت سال در اواسط نیمه دوم این قرن به پایان رسید. اگر از تلاش‌های محدودتر و تغییر و تحولات کم‌اهمیت‌تر بگذریم، جملگی چهار جریان اصلی که از درون حاکمیت قاجارها به منظور اصلاح آن صورت گرفتند، نتوانستند توفیق چندانی به دست بیاورند و عملا ناکام ماندند. سقوط سپهسالار در حقیقت نقطه پایانی امیدها و تلاش‌های اصلاح از درون یا انقلاب از بالا بود. »
پیش‌تر «نوار» دو کتاب صوتی «ما چگونه ما شدیم؟» و «غرب چگونه غرب شد؟» را نیز از صادق زیباکلام منتشر کرده است.
توضیحات : کتاب صوتی «مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی» نوشته صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، است.
کتاب صوتی «مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی» همان‌طور که از نامش پیداست، تمهیدی است بر شناخت و چگونگی وقوع انقلاب بهمن ۵۷ در شش فصل:
- چرا انقلاب اسلامی به وقوع پیوست؟
- پایان عصر سراب
- بحران چگونه آغاز می‌شود؟
- کارتر، حقوق بشر و ایران
- فضای باز سیاسی
- تصویری از مخالفین مقارن شروع انقلاب
فصل نخست، شامل نظریه‌پردازی پیرامون موضوع است و نویسنده معتقد است انقلاب اسلامی واکنشی در قبال فقدان توسعه و ایجاد اصلاحات در ساختار سیاسی ایران از اواخر قرن نوزدهم به این سو و در حقیقت انقلابی علیه استبداد و دیکتاتوری بود.
در فصل دوم نویسنده سعی دارد تا نشان دهد که چگونه هم شاه و هم متحدین غربی‌اش، بالاخص آمریکایی‌ها در ارزیابی از موقعیت وی و رژیمش به راه خطا رفته بودند.
نویسنده در فصل سوم کوشیده تغییر و تحولاتی را که به دنبال پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۱۳۵۵ و استقرار جیمی کارتر در کاخ سفید به وجود آمده، بررسی کند.
فصل چهارم در واقع ادامه منطقی فصل پیشین است؛ در فصل سوم آن دسته از سیاست‌های حکومت جدید آمریکا که بالاخص در ارتباط با رژیم شاه قرار می‌گرفت، تشریح شد و در این فصل نوبت می‌رسد به تشریح واکنش تهران در قبال این سیاست‌ها و تغییرات.
مطالب فصل پنجم بیشتر حول محور تغییراتی است که در انتهای فصل چهارم تحت عنوان واکنش رژیم شاه در قبال سیاست‌های جدید واشنگتن از آن سخن به میان آمده است؛ از جمله تغییر در وضعیت زندانیان سیاسی کشور، آزادی شمار قابل توجهی از آنها، اجازه به محافل و مجامع بین‌المللی دست‌اندرکار حقوق بشر برای سفر به ایران و بازدید از زندان‌های کشور و نحوه رفتار با زندانیان سیاسی.
در فصل آخر، نویسنده به معرفی گروه‌ها و جریانات مخالف با رژیم شاه پرداخته و دلیل آن را آشنا ساختن نسل جوان با مسائل قبل از انقلاب می‌داند.
در بخشی از کتاب صوتی «مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی» می‌شنویم:
«واقعیت تلخ آن است که به نظر می‌رسد هر قدر که فاصله ما از نقطه آغاز انقلاب زیادتر می‌شود، به همان میزان نیز درک نسل جدید از انقلاب کمتر شده و وابستگی‌شان به آن نیز کاهش می‌یابد. علت اصلی این تراژدی باز می‌گردد به این واقعیت که ما در عمل نتوانسته‌ایم پیرامون ترسیم سیمای واقعی انقلاب و انتقال آن به نسل بعدی موفقیت چندانی داشته باشیم. تصویر ایدئولوژیکزده و یکسویه‌نگر رسمی که از انقلاب ارائه می‌شود، سبب شده تا هویت اصلی انقلاب بهتدریج مسخ شود. در نتیجه تصویری که از انقلاب به دست نسل جوان داده‌ایم، تصویری مجازی، سطحی و تکراری، شعارزده، غیرواقعی و در یک کلام “من در آوردی” از آب درآمده است. »
«نوار» پیش‌تر کتابهای صوتی «ما چگونه، ما شدیم»، «غرب چگونه، غرب شد» و «سنت و مدرنیته» از صادق زیباکلام را تولید و منتشر کرده است.