توضیحات : کتاب امثال و حکم در سال ۱۳۱۰ کتاب قطور چهار جلدی به تالیف علی اکبر دهخدا است که در تهران منتشر شد. این مجموعه دارای نزدیک به ۵۰هزار امثال و حکم (ضربالمثل) و کلمات قصار و ابیات متفرقهاست. مطالب به ترتیب الفبا تنظیم یافته و ضربالمثلها شرح و تفسیر شدهاستو بین سالهای ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۰ جمعآوری شدند و منتشر شد. دهخدا، از خرد سالگی به گردآوری امثال عوام، کوشش کرده بود.
دهخدا به پیروی از رسم و شیوهٔ شاعران و نویسندگان قدیم ایران ضربالمثلها را نه به صورتی که در زبان مردم بوده، بلکه به صورتی که در کتابها و دیوانها آمده نقل کردهاست. چنانکه گویی اصلاً در صدد گردآوری فولکلور نبوده، بلکه قصد داشته که شعرها و کلمات اخلاقی و پندآموز را در یک جا گرد آورد. از اینرو است که ضربالمثلها در کتاب او مقام دوم را گرفته و اغلب تنها به عنوان مترادف امثال و حکم ادبی ذکر گردیدهاست. مؤلف مفهوم ضربالمثل را با مفهوم کلمات کوتاه حکیمانه و اخلاقی در هم ریختهاست. دهخدا در تألیف خود بیش از هزار عبارت عربی آوردهاست که بیشتر آیات قرآن و احادیث نبوی و کلمات منسوب به امامان شیعه و امثال و نظایر آنهاست.
توضیحات : در فضای شعر معاصر پارسی، جریانی غالب وجود دارد که از ابوالقاسم لاهوتی آغاز میشود و به شاعران نوپرداز گریزان از وزن و قافیهی امروز ختم میشود. این جریان حدود یک قرن پیشینه دارد، و انبوهی از کتابها و نوشتارها و نشریهها را پدید آورده و به ویژه در چند دههی گذشته جریان غالب بر فضای ادبی روشنفکران ایرانی بوده است. این خوشه از منشها را شاعرانی پدید آوردهاند که از نظر سیاسی چپگرا و معمولا کمونیست، از نظر سازمانی معمولا عضو حزب توده، و از نظر زبان و بیان معمولا بیبهره از شکوه زبان کلاسیک پارسی بودهاند. ناگفته پیداست که در اینجا تنها سرِ آن دارم تا نمایی کلی از این مسیر را طرح کنم و برای تمام «معمولا»هایی که ذکر شد، استثناهایی نسبی هم میتوان یافت.
قالبی ایدئولوژیک بر نگارش تاریخ این جریان مسلط است، که بر اساس آن نیمایوشیج پدر شعر نوست و نوآوریهای او در زبان پارسی بیسابقه، زاینده، ارزشمند و بینظیر بوده است. بر مبنای این قالب، پیشینهی این جریان قبل از نیما به دست فراموشی سپرده شده، و از طرح پرسش دربارهی شخصیتهای دیگرِ عضو این جریان و دستاوردهایشان غفلتی رخ نموده است. اگر بخواهیم پیشینهی این جریان را قبل از ورود نیما به صحنه روایت کنیم، باید نخست بر ابوالقاسم لاهوتی متمرکز شویم که از سویی از میان این کسان، بیشترین حجم نوشتارها از او باقی مانده، و از سوی دیگر به خاطر نقش سیاسی و اجتماعی نمایان و برجستهاش داوری دربارهاش به نسبت آسانتر از دیگران است.
هنگام داوری دربارهی شخصیتهایی مانند لاهوتی، دو سویه و و دو بستر از افراد، بر اساس دو ردهی متفاوت از شاخصها و معیارها باید مورد توجه قرار گیرد. معیارهایی که البته میتوانند جمعپذیر و همسازگار هم باشند. یک سویهی این شخصیتها، سویهی تاریخ و اجتماعیشان است و به نقشی مربوط میشود که در تاریخ معاصر ایران زمین ایفا کردهاند. سویهی دیگر، به آفریدههای ادبیشان مربوط میشود و معیارهایی زیباییشناسانه و ادبی را در اولویت نخست قرار میدهد.
توضیحات : ابوالقاسم جنّتیعطائی، نمایشنامـهنویـس و از پیشکسوتان تحقیق درباره نمایش و ادبیات تطبیقی در ایران بود. جنّتیعطائی از دوستان نزدیک نیمایوشیج بود و آثاری نیز در معرفی زندگی و شعر نیما نوشت، از آن جمله است کتاب نیما: زندگی و آثار او که آن را در ۱۳۳۴ ش، به مناسبت شصت سالگی نیما، تدوین کرد. مهمترین کتاب جنّتیعطائی، بنیاد نمایش در ایران است که در این باره یکی از کتابهای مرجع بهشمار میآید.
یادداشت نیما یوشیج بر این کتاب:
آقای جنتی
مطالب شما را خواندم. وقتی که من در دل کوهها بودم شما درباره من اینطور زحمت کشیده اید. لازم است این نکته را یادآور شده باشم، نکته بسیار ساده و عین حال دقیق است. ما خودمان متوجه خیلی جزئیات در خودمان نیستیم. اگر هر روز هم در آینه به روی مبارک خود نگاه کنیم، کسانیکه ناگهان با ما برخورد میکنند، بهتر از ما متوجه لاغری یا شکستگی ما می شوند. به هر اندازه که ما بر خود میحط بوده قادر به بعضی تحقیقات روحی در خود باشیم. علتش همان استغراق ما، در خود ماست. عینا این حقیقت در رشته های هنری روشن می شود. بدین جهت من از مطالبی که دیگران درباره من می نویسند کیف می برم. بعکسِ دیگران حتی از بدگویی بدگویان خود این لذت را از دست نمیدهم. در مدت سی چهل سال عمر هنری خود من همیشه همین اخلاق را داشته ام. خواندن این مطالب که راجع به من بود همین لذت را داشت. صفای این تماشا شاید از صفای وضع صفحات و خطوط هم برای من بیشتر و موفورتر بود. محض یادگار
توضیحات : دایع شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی که خود از بدایع روزگار بود یکی از نفیس ترین قسمت های گنجینه کلیات این شاعر بزرگوار را تشکیل می دهد. در خصوص مولفان و شرح حیات سعدی تحقیقات زیادی به عمل آمده. علمایی چند عمری مصروف این خدمت نموده اند.
سعدی به عقیده مشهور در شیراز به سال ۵۸۰ متولد و ۶۹۰ یا ۶۹۱ وفات یافته و معاصر با اتابکان فارس بوده است. مجموع تالیفات شاعر را تقریبا ۳۵ سال پس از وفات او شخصی موسوم به علی بن احمد بن ابی بکر بیستون جمع کرده …
ای که انکار کنی عالم درویشان را تو نه دانی که چه سودا و سر است ایشان را
گنج آزادگی و کنج قناعت ملکی ست که به شمشیر میسر نشود سلطان را
طلب منسب فانی نکند صاحب عقل عاقل آن است که اندیشه کند پایان را
آن ندارند که این ملک مجازی دارند وآنچه دارند به حسرت بگذارند آن را …
سعدیا عمر عزیز است به غفلت مگذار وقت فرصت نشود فوت مگر نادان را
دوست به هندوی خود گر بپذیرد مرا گوش من و تا بحشر حلقه هندوی دوست
گر متفرق شود خاک من اندر جهان باد نیارد ربود گرد من از کوی دوست
گر شب هجران مرا تاختن آرد اجل روز قیامت زنم خیمه به پهلوی دوست
هر غزلی نامه ایست قصه عشق اندر او نامه نوشتن چه سود چون نرسد سوی دوست
لاف مزن سعدیا شعر تو خود سحر گیر سحر نخواهد خرید غمزه جادوی او
توضیحات : پروفسور حسابی به منظور پالایش زبان فارسی، به ویژه زبان علمی کشور، کوشش فراوانی نمودند و به منظور جایگزینی واژه های بیگانه و جلوگیری از ورود واژه های جدید خارجی به زبان فارسی با کمک قابلیت پالایش که در این زبان می شناختند، در طول ۶۰ سال فعالیت های علمی، فرهنگی و اجرایی خود به جمع آوری معادل های فارسی این لغات نمودند، فرهنگ فارسی مجموعه یی از این تلاش ارزنده استاد است. در این کتاب برای هر واژه ی انگلیسی چندین معادل فارسی وجود دارد
توضیحات : کتاب مشتمل بر شرح حال علمایی ست که تحقیقات و آزمایشات ارزنده و اکتشافات و اختراعات شگرف آنان، دگرگونی اعجاب انگیز کنونی جهان را بوجود آورده است و بشر را نه تنها امکان بخشیده تا به سرعت در ریشه کن ساختن نادانی و تنگدستی و بیماری پیش برود بلکه او را قادر ساخته کم کم به کرات دیگر نیز دست یازد و گره از رازهای بسته آفرینش بگشاید.
توضیحات : دستور زبان فارسی خانلری اولین بار در سال ۱۳۴۳ بهعنوان کتاب درسی دبیرستانی به چاپ رسید و سالها در دبیرستانها تدریس میشد، و بعداً مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در دانشگاهها نیز تدریس شد. نوآوری عمدهای که در اولین نگاه در دستور زبان فارسی تألیف خانلری به چشم میخورَد، این است که برخلاف دستورهای پیشین، که مبنای بحث خود را اجزای جمله و تعریف انواع کلمه قرار میدادند و سپس به ترکیب جمله میرسیدند، در دستور خانلری کوچکترین واحد گفتار که منظور گوینده، یعنی رساندن پیام را برآورده میسازد و جمله خوانده میشود، مبنای بحث قرار میگیرد، و سپس این واحد گفتار به دو قسمت اصلی تقسیم میشود که هر یک شامل اجزای کوچکتری است، و پس از آن به شناخت یکیک اجزای هر قسمت میرسد. دستور زبان خانلری برپایهٔ زبانشناسی و با توجه به روح زبان فارسی تدوین شد؛ و میتوان گفت اولین دستور زبان فارسی بر بنیاد زبانشناسی در ایران است. در این دستور، بسیاری از اصطلاحات زبانشناسی که اکنون در زبانشناسی و دستور زبان رایج است، مانند نهاد، گزاره، عملکرد، پایه، پیرو، وابسته و نظایر آن از برساختههای اوست.
توضیحات : عارف یکی از برجسته ترین چهره های شعر و ادبیات قرن سیزدهم هجری شمسی است. زندگی نامه عارف قزوینی بسیار هیجان انگیز، عبرت آموز و بسیار دردناک است. دیوان اشعار عارف سرشار از طنز و هزل است و از مشکلات زمانه انتقادهای تندی می کند. یکی از مشهورترین اشعار عارف قزوینی، شعر ناله مرغ اسیر (ناله مرغ اسیر / این همه بهر وطن است) است. همچنین «از خون جوانان وطن لاله دمیده»، تصنیفیمشهور دیگری از اوست. عارف قزوینی (۱۳۱۲ – ۱۲۵۹) شاعر و تصنیفسرای نامی ایران است که تصنیفهایش به دلیل سادگی همواره توسط مردم زمزمه شده است. بسیاری از تصنیفهای عارف، از زمان سروده شدن تا به امروز بارها توسط خوانندگان پرآوازهای همچون قمرالملوک وزیری، عبدالله دوامی، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، همایون شجریان، صدیق تعریف، محسن کرامتی، سالار عقیلی اجرا شده است.
توضیحات : رضا پهلوی ، زاده (۲۴ اسفند ۱۲۵۶ خورشیدی) در آلاشت یکی از شهرهای شهرستان سوادکوه در استان مازندران و درگذشته ۴ مرداد ۱۳۲۳ خورشیدی ژوهانسبورگ، آفریقای جنوبی) معروف به رضاخان، رضاخان میرپنج، رضاخان سردارسپه و پس از آن رضاشاه و رضاشاه کبیر، شاه ایران (از ۱۳۰۴ خورشیدی تا ۱۳۲۰ خورشیدی) و بنیانگذار دودمان پهلوی بود. پادشاهی رضا شاه پایان فرمانروایی قاجاریان و آغاز دوران رژیم پهلوی بود که با انقلاب ۱۳۵۷ ایران به پایان رسید. محمدرضا پهلوی معتقد بود رضاشاه در دوره پادشاهی خود تمام امور مملکتی را در دست خود داشت و کشور را مانند یک نظامی اداره میکرد. بسیاری از مورخان عقیده دارند که تغییر حکومت ایران از مشروطه به استبدادی و دیکتاتوری از حدود سالهای ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۰ یعنی نیمه دوم حکومت رضا شاه، صورت پذیرفتهاست.
توضیحات : گاندی را همهی ما دوست داریم. تا حدودی به خاطر مخالفت پنهان و به حقی که ایرانیان با استعمار انگلیس دارند، و نقشی که گاندی در مبارزه با ایشان ایفا کرد، و تا حدی برای این که آرامش و صلحجو بودناش را و حتا شکل ظاهریاش را میپسندیم. گاندی در نگاه اول به یکی از قدیسان جهان باستان شباهت دارد که با همان لباس از صفحههای قدیمی تاریخ بیرون پریده باشد. در قرن بیستم، گاندی رهبر یکی از بزرگترین ملتهای دنیا برای دستیابی به استقلال بود، و اغراق نیست اگر بگوییم کشورِ مدرن هند تا حدود زیادی آفریدهی اوست. اما من بیش از آن که پیروزمندیاش در برابر استعمار پیر انگلیس، یا ظاهرِ قدیسمآبانهاش را در نظر داشته باشم، شیوهی برخوردش با سیاست را و درایتی که برای پرهیز از خونریزی داشت را بزرگ میدارم. با این وجود، دربارهی گاندی هم مانند هرکس دیگری، بر این باورم که باید مبانی نظری و پیامدهای عملی آرای وی نقد شوند، تا ستایشی و پذیرشی که هست از صافی عقل و خرد بگذرد و با افزودههایی ناخودآگاه و افسانهآمیز آغشته نشده باشد. این نوشتار رسالهی کوتاهی است که گاندی را با نگاهی نقادانه مینگرد، و سودمندیِ راهبردهای ابداع شده توسط وی را در زمانهی ما و برای ما، مورد پرسش قرار میدهد.
توضیحات : این کتاب تبارشناسی و معنای نامهای اشخاص را در سیزده زبان-فرهنگ گوناگون به دست میدهد. نامها بر اساس ترتیبی الفبایی مرتب شدهاند و خاستگاه و تبار زبانیشان به همراه شرحی دربارهی ریشهشناسی و معنایشان ذکر شده است. «نامشناخت» بیش از دو هزار و پانصد نام شخصی را در بر میگیرد. پرسش از معناى نامها، و کنجکاوى در این مورد که هر اسمى چه ریشهاى و چه اجزایى و چه معنایى دارد، سرگرمى فکرى ساده ایست که شاید بسیارى از ما هر از چند گاهى شیفته اش شویم. اما این که اسم مردم چه معنایى دارد، و چرا در هر زبان و فرهنگى معناهاى خاصى براى نامیدن افرادى از جنسیتها، ردههاى شغلى، و طبقات اجتماعى گوناگون به کار گرفته مىشود، پرسشى جامعه شناسانه است.
توضیحات : ویکتور ماری هوگو (۱۸۰۲-۱۸۸۵م) بزرگترین شاعر سده نوزدهم فرانسه، داستان نویس، نمایشنامه نویس و بنیانگذار مکتب رومانتیسم است. بینوایان، گوژپشت نتردام، مردی که می خندد و شمار زیادی از اشعار وی به اندیشههای سیاسی و هنری رایج اشاره دارند. کتاب حاضر به کوشش یحیی ذکاء در دوازده گفتار تدوین شده است و کودکی، جوانی، پیشوایی رمانتیسم، کرسی آکادمی فرانسه، سیاست و تبعید، فعالیت های ادبی، بازگشت به میهن و پایان زندگی ویکتور هوگو را مورد توجه قرار داده است. این کتاب در سال ۱۳۳۵ توسط انتشارات موسسه مطبوعاتی شرق در دسترس علاقمندان ادبیات جهان قرار گرفت.