توضیحات : یونانیان باستان اعتقاد داشتند که شگفتی و حیرت انسان، باعث پیدایش فلسفه شده است. اگر این اعتقاد صحیح باشد کوچکترها می‌توانند فلاسفه‌ خوبی باشند، چون به‌ طور طبیعی از خیلی چیزها متعجب و شگفت‌زده می شوند. اگر شما‌هم گاهی تعجب کرده اید که چرا رویدادی در شما احساس خاصی به‌ وجود می‌آورد و… شاید شما هم فیلسوف‌ باشید. این‌کتاب که می‌خواهد شما را با فلسفه آشنا کند، با کمی شوخ‌طبعی تفکرات دقیق فلسفی را مطرح میکند.

توضیحات : همه می دانیم که مولوی پس از رویارویی با شمس تبریزی “مولوی” شد و هر چه بعدا پیش آمده، در این ملاقات فوق العاده استثنائی، عجیب، و بینظیر ریشه داشته است. شاید به بیان ساده و مجمل بتوانیم بگوئیم که مولوی تا پیش از ملاقات با شمس، یک “غزالی” بود. اما ملاقات او با شمس تبریزی یک ملاقات بسیار استثنائی بود و ما فقط از لابلای اشارات مجمل و مبهم مولوی میتوانیم درباره آن واقعه که تحولی عظیم در شخصیت وی پدید آورد، اطلاعاتی مختصر بدست آوریم. مولوی از این تحول شخصیت اگر سخن مستقیمی گفته باشد، همین است که شمس گوهری به نام “عاشقی” را به او هدیه کرد و پس از آن بود که وی با شخصیت عاشق و طراوت آفرین و تازه ای که یافت آن آثار جاودان را پدید آورد. چیزی که در آثار مولوی موج میزند، نو بودن سخنان اوست. شما هیچ گاه از ورود در آثار مولوی ملول نمیشوید. … سخنانش هیچ گاه کهنگی و ملال انگیزی سخن دیگران را پیدا نمیکنید. کتاب او را بارها و بارها میتوان خواند و هر بار بهره های تازه برد و آب لطف تازه ای بر سر و روی روان خود زد …..

توضیحات : این رساله، متنی است که مدتها پیش، به سال ۱۳۷۶ نوشته شده، و این زمانی است که من تازه تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی را شروع کرده بودم و پاسخِ پرسشهای مرکزی خویش را در قلمرو فیزیولوژی اعصاب دنبال می‌کردم. این کتاب بعدتر در کانون خورشید به صورت انتشار داخلی منتشر شد و بحثهایی را میان دوستان برانگیخت. حالا که این سطور را می‌نویسم، بیست سال از آن تاریخ می‌گذرد و برخی از نتیجه‌گیری‌ها و آرایی که درباره‌ی شناخت‌شناسی و دامنه‌ی کاربست داده‌های عصب‌شناسانه در آن دارم، دستخوش تغییر شده است. با این وجود، این کتاب همچنان به نظرم سودمند رسید و به همین دلیل تصمیم به انتشارش گرفتم. هنگام خواندن‌اش باید به این نکته توجه داشت که بخشی از نتیجه‌گیری‌های این متن با برداشتهای امروزِ من تفاوت دارد، اما بدنه‌ی آن برایم پذیرفتنی است و به عنوان اندیشه‌های جوانی بیست و دو سه ساله، چه بسا همچنان امروز هم ارزش تامل داشته باشد.

توضیحات : مفهوم زمان چندان آشنا و نزدیک است، که نامفهوم و مبهم می‌نماید. در این کتاب از رویکردهای گوناگونِ عصب‌شناسانه، روان‌شناسانه، فیزیکی، و فن‌آورانه به مفهوم زمان نگریسته شده است. تاریخچه و سیر تحول دستاوردهای فن‌آورانه برای سنجش زمان، چگونگی رمزگذاری و فهم زمان در مغز انسان و سایر جانوران، و برداشتها و ادراکهای تازه‌ی برآمده از فیزیک مدرن درباره‌ی زمان، در کنار مرور اساطیر زمان و مردم‌شناسی فهم زمان در جوامع گوناگون، بنیادهایی هستند که با تکیه بر آنها دیدگاه انتقادی و پیشنهاد فلسفیِ نویسنده درباره‌ی ماهیت زمان و چگونگی خلق «من» در دل زمان، شکل گرفته است.

توضیحات : مترلینک در سال ۱۸۶۲ در شهر گنت در قسمت فلاندر کشور بلژیک متولد شد. زبان آلمانی و فرانسه را در خانواده فراگرفت و در مدرسه زبان لاتین آموخت. وی تحصیلات مقدماتی را در مدرسه سن بارب به پایان برد و جهت فراگیری رشته حقوق، فلسفه و حشره شناسی وارد دانشگاه گردید و مدارج آن را با موفقیت پشت سر نهاد و پس از فارغ التحصیلی به سال ۱۸۸۴ به عضویت کانون وکلای دادگستری شهر کان درآمد و بعد به ریاست این کانون رسید.

اما محیط آنجا نتوانست روح کاوشگر او را آرام سازد، لذا به سال ۱۸۸۷ به فرانسه رفت. ولی چند ماه پس از ورودش به فرانسه به علت مرگ پدر مجبور به ترک آنجا شد و دوباره به شهر کان مراجعت نمود. مرگ پدر اثر عجیبی در وی گذاشت و عاملی گشت که غور او را در فلسفه هستی و حیات زیاد کرد و از آن پس شروع به نوشتن نمایشنامه کرد که اولین اثرش با موفقیت همراه نبود. وی مجدداً به سال ۱۸۹۶ به پاریس رفت و در آنجا تحت تاثیر آثار بزرگان مکتب سمبولیسم قرار گرفت. وی به سال ۱۹۰۰ با زنی به نام ژرژت لبلان (Georgette Leblance) آشنا شد که حکایت مادی و معنوی این زن در وی اثر فراوان داشت. او دو بار جایزه ادبیات نمایشی فرهنگستان زبان و ادبیات فرانسه را به خود اختصاص داد و به سال ۱۹۱۱ جایزه ادبی نوبل را دریافت نمود. اما به خاطر دلبستگی ملی، عضویت در فرهنگستان فرانسه را که به وی پیشنهاد شده بود نپذیرفت. مترلینک دراوج محبوبیت و شهرت به سال ۱۹۲۰ به آمریکا رفت و تا پایان جنگ جهانی دوم و اشغال بلژیک توسط هیتلر به سال ۱۹۴۰ در آمریکا ماند….

به طور خلاصه حقیقت آن است که حافظه ى ما – یعنى عاملى که طى زندگى مان افراد بشر را از یکدیگر جدا مى سازد – احتمالا مى تواند چند هفته یا چند سال پس از مرگمان نیز به فعالیت خودش ادامه دهد و بنابر این مى توان فهمید که چرا ارواح ادعائى عموما فرار و وحشت زده و گریزپا هستند: علت این امر آنست که وجودشان معلول رشد و نمو فوق العاده حافظه – که فطرتا موجودى فرار است – مى باشد و به همین دلیل هم ارواح مزبور قادر نیستند درباره ى منشا و مبدا خود توضیحى بدهند.

علت اینکه به اصطلاح ارواح احضار شده به کمترین حوادث زندگى ابراز علاقه مى کنند،همیشه مانند اشخاص خواب آلود خرف و منگ هستند ، لا ابالی و سربه هوا جلوه مى کنند ،جاهل و ابله به نظر مى رسند و هزاران بدبختى دیگر( از قبیل آنچه که اشاره کردیم )دارند ، همان نیروى شدید و فوق العاده ى ایشان است که از منبع خود جدا شده اند و تا زمان فناى مطلق سرگردان خواهند بود…

توضیحات : از اتم ها و ستارگان و ابرها، از انتروپی و ژن ها، از این که شاید فضا منحنی باشد، و از سبب کوتاه شدن راکت ها… براستی هم در این کتاب از همه ی این موضوع ها، و بسیار موضوع های جالب دیگر بحث می شود.

محرک من در تهیه این کتاب کوشش برای گردآوردن جالب ترین واقعیات و نظریات علمی است به صورتی که تصویری از جهان، با همه ی مظاهر بغایت کوچک و بی نهایت برزگ آن، در برابر خواننده ی عزیز بگسترد و عالم را چنان که در چشم عالم جلوی می کند در نظر وی مجسم سازد. اما در اجرای این نقشه ی دامنه دار هرگز اندیشه ی آن نکردم که همه ی داستان را به طور کامل بازگویم، زیرا که در آن صورت بایستی به تدوین دایره المعارفی در چند مجلد بپردازم. در عین حال موضوع های مورد بحث را چنان در نظر گرفتم که به اختصار همه ی اطلاعات اساسی علمی را شمال شود و هیچ نکته ی لازمی فرو گذار نگردد.

در انتخاب موضوع ها بیشتر توجه به اهمیت و فایده ی آن داشتم تا به میزان سادگی آن ها؛ از این روی مندرجات کتاب یکنواخت و هموار نیست. برخی از فصل ها به اندازه ای ساده است که درک مطالب آن برای هر بچه هم میسر است، اما فهم کامل موضوعات بعضی دیگر احتیاج به اندگی تمرکز حواس و مطالعه دقیق دارد. با این همه امیدوارم که خواننده ی عادی هم در خواندن این کتاب با اشکال های جدی روبرو نشود.

بطوریکه خواهید دید بخش آخر کتاب، که مربوط به عالم کبیر است، بسیار از قسمت عالم صغیر کوتاه تر است. سبب آن است که در دو کتاب دیگر خود، یعنی “پیدایش و مرگ خورشید” و “سرگذشت زمین” به تفصیل از عالم کبیر، یعنی جهان بی نهایت بزرگ بحث کرده ام و تکرار همه آن ها را در این کتاب زاید دانستم. پس در بخش آخر کتاب نظری کلی و اجمالی به واقعیات و حادثات طبیعی در سیارات و ثوابی و ابری ها و قوانینی که بر آن ها حکومت می کنند انداخته و بحث مفصل تر را منحصر به موضوع هایی ساخته ام که در نتیجه پیشترفت های علمی سال های اخیر وضع روشن تری پیدا کرده اند و به خصوص در دو موضوع به مطالعه ی دقیق تر پرداخته ام، یکی نظریه تازه ای که به موجب و سبب انفجار “سوپرنووا” ها را کوچک ترین ذره ای را که در فیزیک شناخته شده، یعنی “نوترینو” شناخته است، و دیگری نظریه ی تازی های است درباره ی اصل منشا سیارات که نظریه پیدایش سیارات بر اثر تصادم خورشید با ستارگان دیگر را طرد نموده و نظریات قدیمی تر کانت و لاپلاس را، که تقریبا از لوح خاطرها زدوده شده بود، زنده کرده است.

فرض ذمه ی خود می دانم که از هنرمندان متعیید که آثار هنریشان، پس از تغییری که به قاعده ی توپولوژی به آن ها داده شده، پایه ی بسیاری از تصاویر این کتاب قرار گرفته اند سپاسگزاری کنم.

توضیحات : انسان ها در حدوذ ۶۰۰۰ سال پیش که مردم بیابان گرد بودند برای بقا و ادامه زندگی نیاز به سر پناهی داشتند که بتوانند در آن از حمله ی حیوانات وحشی و رخدادهای طبیعی در امان باشند و نیاز مهم دیگر آنها آشنایی با چرخه های طبیعی از جمله اهله ماه ، طول روزها و شب ها ، طول یکسال و… بود که این نیاز بیشتر در شکار به عنوان عنصری اساسی خود را تجلی می داد .  در طی تاریخ وگذشت زمان شیوه ی زندگی انسان ها به یکجانشینی وکشاورزی تغییر یافت .با توجه به نیازی که کشاورزی به آب کافی و خاک حاصلخیز داشت انسان ها به کناره ی رودها پناه آوردند.

توضیحات : کتاب زندگاهان اثر شروین وکیلی، جلد نخست از مجموعه‌ی «تاریخ خرد» است که سیر اندیشه‌ی فلسفی را با محور گرفتنِ فرهنگ ایرانی بازخوانی می‌کند. گاهان کهن‌ترین شعرِ موجود در زبان‌های ایرانی و آغازگاه آیین و فرهنگی است که به تدریج در هزاره‌ی سوم پیش از میلاد در ایران شرقی زاده شد و به تدریج گسترش یافت و در نهایت تاسیس کشور ایران به دست هخامنشیان را ممکن ساخت. زندِ گاهان، شرح و تفسیری است فلسفی از این متن. نویسنده چهار شاخص را برای تفکیک متون فلسفی از سایر متون پیشنهاد می‌کند، و گام به گام نشان می‌دهد که گاهان -گذشته از اهمیتی که به عنوان یک شعرِ ادبی یا متن دینی دارد- یک متن فلسفی هم هست. پرسش محوری در این کتاب، بازسازی نظام فلسفیِ نهفته در گاهان است. این کار با مرور تفسیرها و شرح‌های موجود درباره‌ی گاهان، و نفد و واسازی‌شان انجام می‌شود، و در نهایت ساختار فلسفه‌ی نهفته در گاهان بر مبنای حدود پنجاه کلیدواژه‌ی پایه بازسازی و همچون نظامی از اندیشه‌ی پرسش‌مدار پیشنهاد می‌شود.

توضیحات :  عقل گرایی بشر پیوسته موجب خستگی او می شود زیرا چیزی که غیرقابل توضیح است را باید شرح دهد. شرح آنچه که غیر قابل توضیح است خود شوخی بزرگی است و مثل این که کسی سعی کند پشت کلۀ خود را ببیند مضحک است اما غرور نفس نیز بی نهایت است و تلاش می کند که از چیزی بی معنی، نتیجه ای معنی دار بوجود بیاورد. فکر در کنار نفس نمی تواند واقعیت را درک کند. اگر می توانست چنین کاری را انجام دهد به سرعت قادر بود که خود را از طبیعت گمراه کنندۀ خودش شناسایی کند. این ورای تناقض ذهنی است که فراتر از نفس است و چیزی که هست را در پیش روی امری خود آشکار و خیره کننده که مطلق بی نهایت است قرار می دهد و سپس تمام آن کلمات بی مصرف و به درد نخور می شوند.

توضیحات : کتاب جمهور اثر سترگ فلسفی افلاطون است که از مشهورترین و تأثیرگذارترین متون کلاسیک فلسفه سیاسی در غرب به شمار می‌آید. کتاب شامل ۱۰ نمایشنامه به صورت گفتگو میان سقراط و افراد دیگر است و در آن به مسایلی از قبیل عدالت، نوع حکومت و حقیقت پرداخته شده‌است.

کتاب اول: مباحثه در خانه‌ای واقع در نزدیکی دروازه پیرائوس شهر آتن صورت می‌گیرد. صاحب‌خانه پیرمردی ثروتمند و آریستوکرات به نام کفالوس است. در میان جمع علاوه بر سقراط، پولمارخوس پسر کفالوس، گلاوکن و آدیمانتوس برادران افلاطون، و تراسیماخوس سوفسطایی نیز حضور دارند.

کتاب دوم: کتاب دوم با سخنان گلاوکن آغاز می‌شود. او نظر عوام‌الناس راجع به عدل و ظلم را نقل می‌کند، و از طرف آن‌ها وظیفهٔ دفاع از ظلم را عهده‌دار می‌شود.

کتاب سوم: افلاطون در کتاب سوم چگونگی تربیت پاسداران را پی می‌گیرد. یکی از ابزارهای تربیت در کودکی، داستان است. داستان‌سرا باید چهره‌ای نیک از خدا نشان دهد. همچنین است داستان‌هایی که دربارهٔ آدمیان می‌گویند.

کتاب چهارم: دو چیز سبب فساد همهٔ حرفه‌ها می‌گردد یکی توانگری و دیگری تنگدستی.«توانگری سستی و زیاده روی و بیکارگی بار می‌آورد، و تنگدستی سبب می‌شود که حاصل کارها بی ارزش گردد و مردمان فرومایه و ناراضی شوند.»

کتاب پنجم: افلاطون در کتاب پنجم جمهوری نظر خودش را در بارهٔ زنان و کودکان بیان می‌کند. و از آنجایی که خود می‌داند نظر غریبی دارد، می‌گوید:«کسی باور نخواهد کرد که آنچه می‌گوییم اولاً قابل اجرا است، و در ثانی، به فرض قابل اجرا بودن، بهتر از روشی است که امروز متداول است.» افلاطون در قابل اجرا بودن نظریهٔ خود تردید دارد، نه در سودمندی آن.

کتاب ششم: فیلسوفان همواره عاشق شناختن آن هستی یگانهٔ ابدی هستند که دستخوش کون و فساد نیست. چون طالب دانایی هستند لذت روحی را بزرگترین لذت‌ها می‌دانند و به لذت جسمانی بی‌اعتنایند. فیلسوف معتدل و خویشتن‌دار است و از فرومایگی و دل‌بستن به چیزهای کوچک، به کلی بری است.

کتاب هفتم: در کتاب هفتم، افلاطون مثال معروف تمثیل غار را بیان می‌کند.

کتاب هشتم: افلاطون پس از اینکه می‌گوید کشور عادل کشوری است که در آن طبقات گوناگون نقش‌های شایستهٔ خود را انجام می‌دهند، و نیز فرد عادل کسی است که در او انگیزه‌های متفاوت در هماهنگی هستند، در کتاب هشتم به سراغ نمونه‌هایی از بی‌عدالتی در کشور و افراد می‌رود.

کتاب نهم: روحیهٔ مناسب با حکومت استبدادی در کسی پیدا می‌شود که «به سبب استعداد فطری یا روش زندگی، یا به هر دو علت، به میخوارگی گراید یا دچار شهوتی تسکین ناپذیر شود، یا به دیوانگی مبتلا گردد.»

کتاب دهم: از هر چیز سه نوع وجود دارد؛ مثلاً در مورد تختخواب، یک نوع تخت خوابیست که خدا می‌سازد و بنا بر ضرورت بیش از یکی هم نمی‌سازد. نوع دوم تختی است که نجار و درودگر می‌سازد و روگرفتی سایه‌وار از تختخواب خداست، و نوع سوم یعنی تخت هنرمند نقاش، روگرفتی به تصویر کشیده شده از روگرفت نجار است؛ یعنی نقاش از تخت درودگر تقلید می‌کند. پس تقلیدِ تقلید است.

توضیحات : روسو در کتاب «قرارداد اجتماعی» از منافع ویژه‌ای که تضاد با آنها تشکیل جامعه را واجب کرده انتقاد می‌کند. او در این کتاب، مسئله اخلاق را بر اساس ساختارهای اجتماعی شرح می‌دهد. استدلال روسو جهت برقراری قراردادی بنیادین با جایگزین کردن اخلاق برابری و قانونی به قرارداد و حقوقی‌ست که طبیعت با نابرابری جسمی بین انسان‌ها موجب شده است. در این مقاله، نگاه انتقادی در وهله نخست متوجه موقعیت کنونی جهان و در مرحله بعد یادآوری اهمیت واحد اخلاقی است که جامعه را به عنوان مجموعه‌ای واحد تشکیل می‌دهد و در آن قانون افراد را به یکدیگر مرتبط می‌کند.

وسو برای دفاع از این نظر از استدلالهای مختلفی بهره می‌گیرد. استدلال‌های روسو که در چند زمینه از جمله طبیعت انسانی، مذهب، اخلاق و قانون است پیرامون یک ایده اصلی ست بین منافع مختلفی که ارتباط اجتماعی را شکل می‌دهند وجه مشترک وجود دارد و اگر موردی نبود که همه منافع به آن مربوط شوند، هیچ جامعه‌ای وجود نداشت. بر همین نفع مشترک است که جامعه باید اداره شود و قرارداد اجتماعی اثراتی دارد که بدون آنها غیرممکن است که جامعه به حیاتش ادامه دهد. استدلال روسو با شروع از قدیمی‌ترین جوامع و تنها شکل طبیعی آن یعنی خانواده مسیری منطقی می‌پیماید. روسو سعی در نشان دادن این دارد که با اتمام نیاز بچه‌ها به پدرشان ارتباط طبیعی تغییر می‌کند و اعضای خانواده همگی به طور یکسان مستقل می‌شوند.

توضیحات : محمد خوانساری استاد برجستهٔ فلسفه و منطق در دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و یکی از بزرگ‌ترین منطق‌دانان دوران معاصر بود. وی علاوه بر تحصیلات دانشگاهی در رشته فلسفه و گذراندن همه دروس دورهٔ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دکتری ش را در رشتهٔ منطق و فلسفه با عالی‌ترین درجه از دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرده بود. خوانساری از نخستین کسانی بود که در سال‌های اخیر توانستند جایگاه مستقل علمی منطق را به دانشگاهیان و دانشجویان نشان بدهند. وی همچنین با مقالات و کتاب‌های خود در این حوزه، به‌ویژه با کتاب ارزشمند «فرهنگ اصطلاحات منطقی» و نیز کتاب «منطق صوری» اهمیت منطق در علوم امروز و فوایدی که منطق به لحاظ دقت و صورت‌بندی دقیق در سایر علوم دارد را نشان داد.