توضیحات : صرفنظر از اینکه عبید شاعر بوده‌است، همگان نام او را با طنز و هزل عجین و اغلب عامه او را به لطایفش می‌شناسند. دیوان لطایف او شامل منظومه‌های زیر است. در این میان منظومه موش و گربه شهرت بسیار داشته و ریش نامه و صد پند از همه لطیف ترند. مانند بسیاری از طنزپردازان متقدم مانند سعدی شیرازی، طنز و هزل به یکسان در لطایف او راه یافته‌است.

اخلاق الاشراف

ریش نامه

صد پند

ترجیع بند ج…

تضمینات و قطعات

رباعیات

رساله دلگشا

تعریفات ملا دو پیاز

منظومه موش و گربه

منظومه سنگتراش

توضیحات : خواجه نظام‌الدین عبیدالله زاکانی معروف به عبید زاکانی شاعر و نویسندهٔ طنزپرداز فارسی‌زبان قرن هشتم هجری است. علت مشهور بودن او به زاکانی نسبت داشتن او به خاندان زاکان است که این خاندان تیره‌ای از «عرب بنی خفاجه» بودند که بعد از مهاجرت به ایران به نزدیکی رزن از توابع همدان رفتند و در آن ناحیه باشیدند. وی در قزوین به دانش اندوزی پرداخته و در این شهر پرورش یافته و تا پایان عمر را در این شهر ماند. در خاندان او دو شعبه از دیگران مشهورتر بودند، شعبهٔ یکم که به گفتهٔ حمدالله مستوفی (معاصر و همشهری عبید) اهل دانش‌های معقول و منقول بودند و شعبهٔ دوم که این مورخ آنها را ارباب الصدور (یعنی وزیران و دیوانیان) می‌نامد. حمدالله مستوفی، عبید را نظام‌الدین عبیدالله زاکانی یاد می‌کند و او را از شعبهٔ دوم می‌داند. با این همه اطلاع دقیقی از مقام صدارت یا وزارت برای عبید در دست نیست و همین قدر می‌دانیم که در دستگاه پادشاهان فردی محترم بوده. از آثار وی میتوان عناوین زیر را نام برد:

* اخلاق الاشراف

* ریش نامه

* صد پند

* ترجیع بند ج…

* تضمینات و قطعات

* رباعیات

* رساله دلگشا

* تعریفات ملا دو پیاز

توضیحات :  نیما یوشیج با مجموعه تأثیرگذار افسانه، که مانیفست شعر نو فارسی بود، در فضای راکد شعر ایران انقلابی به پا کرد. نیما آگاهانه تمام بنیادها و ساختارهای شعر کهن فارسی را به چالش کشید. شعر نو عنوانی بود که خودِ نیما بر هنر خویش نهاده‌بود. تمام جریان‌های اصلی شعر معاصر فارسی وامدار این انقلاب و تحولی هستند که نیما نوآور آن بود. بسیاری از شاعران و منتقدان معاصر، اشعار نیما را نمادین می‌دانند و او را هم‌پایهٔ شاعران سمبولیست به نام جهان می‌دانند. نیما همچنین اشعاری به زبان مازندرانی دارد که با نام «روجا» چاپ شده‌است. نیما در سال ۱۳۰۰ منظومه قصه رنگ پریده را که یک سال پیش سروده بود در هفته‌نامه قرن بیستم میرزاده عشقی به چاپ رساند. این منظومه مخالفت بسیاری از شاعران سنتی و پیرو سبک قدیم مانند ملک الشعرای بهار و مهدی حمیدی شیرازی را برانگیخت. شاعران سنتی به مسخره و آزار وی دست زدند. در پاییز سال ۱۳۰۱ شعر «ای شب» را در روزنامهٔ هفتگی نوبهار منتشر کرد. نیما در این رابطه می‌گوید: «در پاییز سال ۱۳۰۱ نمونهٔ دیگری از شیوهٔ کار خود «ای شب» را که پیش از این تاریخ سرودم و دست به دست و مردود شده بود، در روزنامهٔ هفتگی «نوبهار» دیدم. شیوهٔ کار در هر کدام از این قطعات تیر زهرآگینی به خصوص در آن زمان به طرفداران سبک قدیم بود.

توضیحات :  شاهنامه فردوسی که حماسه ایرانیان را روایت می کند، تبدیل به عرصه ای برای بزرگداشت آیین ایرانی و بیان اندیشه های متعالی این سخن سرای بزرگ گشته است. دکتر محمود شفیعی (۱۲۹۳-۱۳۷۲) ادیب، پژوهش گر و استاد زبان و ادبیات فارسی در تالیف کتاب پیش رو کوشیده است اندیشه های علمی و معنوی پیدا و پنهان در ابیات شاهنامه را که با زمینه های گوناگونی چون دین، آئین، دانش، فرهنگ، فلسفه، حکمت و … مرتبط هستند، به مخاطب عرضه نماید. دکتر شفیعی شاهنامه چاپ بروخیم را مبنای کار خویش قرار داده اما از دو چاپ خاور و شوروی نیز بهره گرفته شده است. بخش های اصلی کتاب حاضر عبارتند از: ۱: دین، نیکیها، بدیها، مثلها و حکمتها ۲: اندیشه های فلسفی، اخلاقی و اجتماعی ۳: شاه، میهن، آیین ۴: کشورداری و خردمندی شهریاران ۵: دستورها و اندرزهای شاهان ۶: فردوسی و زندگی و شاهکار او این کتاب که توسط انجمن آثار ملی چاپ شده است، از سلسله کتابهای این انتشارات با هدف بهره مندی بیشتر از شاهنامه می باشد.

توضیحات :  حتی اگر شعر موزون را دوست ندارید، حتی اگر به وزن تسلط کامل دارید، حتی اگر از ادبیات متنفرید، … ممکن است در اطراف شما دانشجو یا دانش آموزی باشد که به خاطر درسش مجبور است با وزن آشنا شود! ممکن است در اطراف شما کسی باشد که دوست داشته باشد شعر موزون بگوید! ممکن است در اطراف شما کسی باشد که از یاد گرفتن چیزهایی مقدماتی از وزن به عنوان اطلاعات عمومی لذت ببرد… حتی خیلی از بچه های قوی شاعر و داستان نویس، اصول اولیه ی عروض و قافیه را نمی دانند. کتاب هایی مثل «عروض و قافیه ی دکتر شمیسا» هم بیشتر علمی هستند تا کاربردی. یعنی زیاد به درد کسی که فقط می خواهد وزن و قافیه را در حدّ مقدماتی یاد بگیرد و اشکالات وزنی شعرش را برطرف کند نمی خورد. پس فعلا تصمیم گرفتیم روش ساده ای را در چند جلسه برای آموزش مقدماتی عروض و قافیه امتحان کنیم. این کتاب کمک شایانی به شما در خصوص یادگیری وزن شعر میکند.

توضیحات :  رباعیات خیام نام مجموعه اشعار غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری مشهور به خیام در قالب شعری رباعی است که در سده‌های پنجم و ششم هجری به زبان فارسی سروده شده‌اند و عمدتاً بیانگر دیدگاه‌های فلسفی او می‌باشند. این اشعار در زمان حیات خیام به واسطهٔ تعصب مردم مخفی بوده و تدوین نشده و تنها بین یکدسته از دوستان همرنگ و صمیمی او شهرت داشته و یا در حاشیهٔ جنگ‌ها و کتاب‌های اشخاصی بطور قلم‌انداز چند رباعی از او ضبط شده، و پس از مرگش منتشر گردیده‌است. به همین خاطر در تعداد این رباعی‌ها و نیز حقیقی یا جعلی بودن بعضی از آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد. خیام زندگی‌اش را به‌عنوان ریاضی‌دان و فیلسوفی شهیر سپری کرد، این در حالی بود که معاصرانش از رباعیاتی که امروزه مایهٔ شهرت و افتخار او هستند بی‌خبر بودند. اما در چند قرن اخیر این رباعیات بسیار مورد توجه قرار گرفته و به زبان‌های بسیاری ترجمه شده‌اند و تصحیحات فروانی در آن‌ها صورت گرفته‌است.  کامل‌ترین و قدیمی‌ترین مجموعه رباعیات حکیم عمر خیام در سال ۸۶۷ هـ.ق. از سوی یار احمدبن حسین رشیدی معروف به تبریزی گرد آمده و او این رباعیات را طربخانه نامیده است.

توضیحات : داستان بیژن و منیژه یکی از داستان‌های معروف کتاب شاهنامه، کتاب حماسی ایرانیان به زبان فارسی است. این داستان روایت عشق بیژن پسر گیو و منیژه دختر افراسیاب است. داستان بیژن و منیژه از داستان های زیبای شاهنامه ی فردوسی است.در این داستان، مهر و وفا و کینه و تنگ نظری، دوستی و دشمنی، نیکی و بدی ، دادگستری و بی عدالتی ، راستی و کژی، شادمانی و غم ، مردی و نامردانگی، روی در روی هم صف آرایی می کنند و سرانجام حق بر ناحق چیره می شود. پایان خوش داستان بر گیرایی آن افزوده است.از نگاه فردوسی ، پروردگار دادگستر که خود هدایتگر خلق است پیمودن راه راست را از همگان می خواهد؛ زیرا با اسباب عقل و دانش و دین ، آن را از راه کژ نمایان کرده است و کاری را در جهان بهتر از راستی نمی داند چنان که همه ی کاستی ها را از کژروی می داند

توضیحات : پروین اعتصامی در قطعه ای با عنوان «سرود خارکن» می گوید:

به صحرا سرود این چنین خار کن

که از کندن خار، کس خوار نیست

جوانی و تدبیر و نیروت هست

به دست تو این کارها کار نیست

به بیداری و هوشیاری گرای

چو دیدی که بخت تو بیدار نیست

جوانی گه کار و شایستگی است

گه خودپسندی و پندار نیست

زر وقت باید به کار آزمود

که ازین بهترش هیچ معیار نیست

همه کار ایام، درس است و پند

دریغا که شاگرد هشیار نیست

توضیحات : دوبیتی از قالب‌های ریشه‌دار شعر پارسی است. دوبیتی شعری یازده هجایی مرکب از چهار مصرع است که همه بر یک قافیه (جز مصرع سوم که آوردن قافیه در آن اختیاری است) می باشند. دو بیتی وزن تکامل یافته و عروضی شده نوعی از ترانه‌های دوازده هجایی قدیم ایران است. نامدارترین وزن دوبیتی بحر هزج مسدّس مقصور (مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل) و مشهورترین شاعر بر وزن نام برده، باباطاهر است. کتاب دو بیتی های شاعران امروز به کوشش مجید شفق در سال ۱۳۶۷ چاپ و منتشر شده بود.

توضیحات : مثنوی، مشهور به مثنوی معنوی، نام کتاب شعری از مولانا جلال‌الدین محمد بلخی شاعر و صوفی ایران است. این کتاب از ۲۶٬۰۰۰ بیت و ۶ دفتر تشکیل شده و یکی از برترین کتاب‌های ادبیات عرفانی کهن فارسی و حکمت پارسی پس از اسلام است. این کتاب در قالب شعری مثنوی سروده شده‌است؛ که در واقع عنوان کتاب نیز می‌باشد. اگر چه قبل از مولوی، شاعران دیگری مانند سنائی و عطار هم از قالب شعری مثنوی استفاده کرده بودند ولی مثنوی مولوی از سطح ادبی بالاتر برخوردار است. در این کتاب ۴۲۴ داستان پی‌درپی به شیوهٔ تمثیل داستان سختی‌های انسان در راه رسیدن به خدا را بیان می‌کند. هجده بیت نخست دفتر اول مثنوی معنوی به نی‌نامه شهرت دارد و چکیده‌ای از مفهوم ۶ دفتر است. این کتاب به درخواست شاگرد مولوی، حسام‌الدین حسن چلبی، در سالهای ۶۶۲ تا ۶۷۲ هجری/۱۲۶۰ میلادی تالیف شد. عنوان کتاب، مثنوی، در واقع نوعی از ساختار شعری است که در این کتاب استفاده می‌شود. این کتاب باز سرایی مثنوی معنوی همراه با تفسیر ابیات عرفانی و بازگردانی ابیات عربی جلد اول است.

توضیحات : حملهٔ حیدری یکی از مشهورترین حماسه‌سروده‌های مصنوع ادبیات پارسی اثر باذل مشهدی که وی در این حماسه به شرح جنگ‌های محمد بن عبدالله و علی بن ابی‌طالب تا قتل علی پرداخته‌است. گفته می‌شود که راجی کرمانی ادامه آن و یا کتاب دیگری به همین نام را سروده‌است. به عقیده علی‌اکبر ولایتی برخی دیگر از شعرا نیز در تکمیل حمله حیدری و یا به تقلید از آن اشعاری سروده‌اند. وی افراد ذیل را از دیگر سرایندگان حمله حیدری می‌داند:

میرزا ابوطالب فندرسکی معروف به ابوطالب اصفهانی از شاعران قرن دوازدهم که در حقیقت ادامه و مکمل کار باذل مشهدی بود.

تکمله حمله حیدری. شاعری به نام نجف با سرودن اشعاری در همین زمینه، دو بخش باذل مشهدی و ابوطالب فندرسکی را بهم وصل کرد و این ۳ بخش یکی شد، ابتدا در هند و سپس ایران به چاپ رسید.

حمله حیدری اثر میرزا آزاد کشمیری متوفی به سال ۱۱۳۴

حمله حیدری اثر صبا در عصر ناصر الدین شاه قاجار، شاعری به نام میرزا آقا مصطفی افتخار العلماءمتخلّص به صبا دنباله اثر باذل را از خلافت علی تا پایان جنگ نهروان ادامه داد.

حمله حیدری اثر مهدی علی خان عاشق هندی شامل غزوات علی

توضیحات : یوگنی آنِگِین رمان شعرگونه الکساندر پوشکین، نویسنده روسی، است. این داستان منظوم شاهکار پوشکین است و او به مدّت هشت سال روی آن کار کرد. در موسیقی و ادبیات و فیلم تاثیر زیادی گذاشته و مردم عادی نیز به موضوع آن توجه داشته‌اند. رُمان هفت هزار خطی یوگنی آنگین که شخصیت خود پوشکین را هم در ورای چهره قهرمانش نمایان می‌سازد، مانند جنایت و مکافات داستایفسکی «دانشنامه زندگی روسی» است و تاثیرات زیادی در موسیقی و ادبّیات و فیلم گذاشته‌است. چایکوفسکی از روی آن، اپرای «اوژن اونگین» را ساخته‌است.

پوشکین در فصل هشتم کتاب یوگنی آنگین به سعدی هم اشاره نموده و می‌نویسد:

«بعضی‌ها از این دنیا رفته‌اند و بعضی‌ها در مسافرت دور و دراز هستند، چنان که سعدی در زمان خود گفته بود.»

منظور پوشکین اشعار زیر است:

شنیدم که جمشید فرخ سرشت

به سرچشمه‌ای بر، به سنگی نوشت:

بر این چشمه چون ما بسی دم زدند

برفتند، چون چشم بر هم زدند پوشکین در داستان «فوّاره باغچه‌سرای» شعر سعدی را آورده‌است.