توضیحات :  اگر نخستین قرون زندگی بشر را استثنا کنیم میتوان با یقین بسیار گفت که در گذشته میان سطح رشد اقتصادی و فنی کشورهای مختلف چندان تفاوتی وجود نداشته است. در روزگاران پیش سطح رشد کشورهایی که امروز رشد یافته بشمار می آیند در بعضی موارد و زمینه ها از سطح رشد بیشتر کشورهائی که اکنون رشد نیافته اند پائین تر بود.

اگر بررسی خود را فقط به اروپا و دو قدرت اساسی آسیا یعنی چین و هند محدود کنیم بی تردید باید بگوئیم که میان فرانسه زمان لوئی چهاردهم، انگلستان دوران گیوم دوم، پروس عهد فردریک اول و روسیه عصر پطر کبیر از یک طرف و هندوستان زمان پادشاهی «اورنگ زیب» و چین دوران حکومت «کی یانگ هی» از جانب دیگر از لحاظ بنیانها و نهادهای اجتماعی و مذهبی اختلافات عمیقی وجود داشته است؛ همچنین از لحاظ اقلیمی – یعنی عامل ثابت و مداوم اختلاف – میان این کشورها تفاوتهای بسیار مهمی موجود بوده است. اما اگر وضع آن زمان این ممالک را بطور کلی و در مجموع با یکدیگر بسنجیم، دشوار بتوان حکم کرد که کدامیک از این دو گروه جوامع، از نظر رشد اقتصادی پیشرفته تر بوده و سطح زندگی بالاتری داشته اند. شک نیست که در آن هنگام، اختلاف میان دو کشور هر یک از دو گروه از این نظر بیشتر از اختلاف میان دو گروه بوده است…