اقتصاد دوره قاجار

توضیحات :  ارنست هولتسر، این آلمانی در خدمت دولت انگلیس، بیش از یک قرن و نیم پیش موفق شد صدها عکس از نقاط مختلف ایران بگیرد که امروزه همه بخشی از حافظه ی فرهنگی این کشور شده اند. شیشه ی این عکسهای قدیمی در خانه ی فرزندان و نوادگان هولتسر در آلمان نگهداری می شد و کسی هم از وجود این گنجیه ی عظیم خبردار نبود. تا اینکه در دهه ی هفتاد میلادی، نشت آب در زیرزمین مذکور باعث کشف این مجموعه گردید. حدود 520 عدد از این عکسها طی مدت 20 سال اقامت وی در اصفهان به عنوان مامور اداره تلگراف دولت بریتانیا تهیه شده که در کتابی تحت عنوان “ایران در یکصد و سیزه سال پیش” به چاپ رسیده اند. این کتاب مردمنگاری نسبتا دقیقی از اصفهان است. مردمنگاری که در آن از مردم اصفهان، مشاغل ایشان، فرقه های مذهبی، صنایع دستی، محصولات کشاورزی و… با نهایت دقت و به همراه آمار و ارقام توضیحاتی ارائه شده است.

توضیحات : میزرا حسین خان سپهسالار قزوینی فرزند میرزا نبی خان، متولد سال ۱۲۴۳ ه.ق، از زمامداران کاردار و تجددخواه و تحصیلکرده و باایمان دوران قاجاریه است. او در آغاز خدمت نماینده بازرگانی و سپس کنسول ایران در بمبئی بود. در سال ۱۲۷۱ ق به مقام سرکنسولی ایران در تفلیس و در سال ۱۲۷۵ به سمت وزیر مختار ایران در دربار عثمانی برگزیده شد و لقب مشیرالدوله گرفت و در سال ۱۲۸۵ به مقام سفارت کبری ارتقا یافت. او آبرومندترین سفیر ایران در دربار عثمانی بود و حیثیت سیاسی ایران و اتباع مقیم عثمانی را افزود.

درباره سپهسالار و تمایل او به سیاست انگلستان و کارهای وی در کتابهای مختلف مطلب ها نوشته شده و درباره او داوریهای گوناگون رفته است. برخی از تاریخ نویسان شایستگی و تجدد و وطن خواهی او را ستوده و به نیکی از وی یاد کرده اند، برخی دیگر او را از دوستان وفادار انگلیس ها دانسته و اتهاماتی نیز بر وی بسته اند ولی بدیهی است نقل قول بدخواهانه چند نویسنده ایرانی یا خارجی نمی تواند میزان داوری قطعی باشد.خاصه نسبت به کسی که درمیان زمامداران عصر قاجاریه شخصیتی ممتاز و جایگاهی برتر دارد و در کارهای او حرکت و جهش و روشنفکری دیده می شود…

توضیحات : کتاب مزبور با همه ارزش تاریخی و جامعیت اطلاعات از کتب قدیمی است. به نظر می‌رسد دست مؤلف در تحلیل و ذکر بعضی از حوادث، به‌خصوص، حوادث اواخر دوران قاجاریه و چگونگی سقوط آن باز نبوده و گرچه از دست مورخین درباری دل خوشی ندارد ولی در حوادث مربوط به روی کار آمدن سردار سپه مجبور بوده درباری فکر کند و در بیشتر حوادث به جای تحلیل و ردیابی حوادث و آوردن مدارک و اسناد، که طبیعت تاریخ نگاری است، سیاست زده شد و حجم بیشتر کتاب را به ذکر عزل و نسب‌ها و جنگ‌های شاهان قاجار پرداخته است. پیش فرض اصلی او در مقدمه کتاب این است: مشکلاتی که بر سر ملت ایران آمده از دست ایل قاجار، و آن هم به‌خاطر ایل بودن آن می‌باشد و کمتر جوانب کلی و حوادث و تحولات جهانی و تأثیر آن را بر دیگر حوادث آن دوران متذکر شده و تأثیر سلسله حوادث و تأثر سایر حوادث تاریخی را از نظر دور داشته است. با اینکه عنوان کتاب «ایران در دوره سلطنت قاجار» می‌باشد و طبق قاعده می‌بایست به تاریخ اجتماعی و فرهنگی و سیاسی ایران و مردم ایران بپردازد، این مطلب را به‌طور صحیح و با حجم کتاب و عنوان آن نیاورده و فقط یک ششم از کتاب را به‌خود اختصاص داده و حتی در حوادث مشروطه نقش مردم را کم‌رنگ جلوه می‌دهد. در بعضی از فصول کتاب نیز حوادثی مانند یک جنگ را با تفصیل بسیار آورده و شرح وقایع جزئی را هم می‌آورد ولی وقتی به مسئله و پدیده مهمی مثل تحریم تنباکو و دیگر پدیده‌های فرهنگی می‌پردازد بحث را به صورت گذرا تمام می‌کند.