تاریخ ادبیات در دوران صفویه

توضیحات :  سیاحتنامه اولیا چلبی، جهانگرد معروف عثمانی (۱۶۱۱ – ۱۶۸۲) که حدود ۳۷۰ سال پیش دیده های خود را از ده ها مملکت و سرزمین جهان آن دوره در یازده جلد به قلم آورده، نکات و تفصیلات فوق العاده جالبی درباره بسیاری نقاط ایران آن زمان زندگی مردم و فرهنگ و زبان آنان دارد که تاکنون عموماً از حیطه توجه ایرانیان به دور مانده است.

در رابطه با دوره صفوی تاریخ نویسی ایرانی از قرن بیستم به بعد به خوبی از تواریخ و سیاحتنامه های اروپایی استفاده کرده اند. اما سفرنامه های شرقی مورد توجه چندانی قرار نگرفته اند یک دلیل این امر کم بودن سیاحتنامه ها به زبانهای اصلی خاورمیانه یعنی عربی، فارسی و ترکی است در حالی که درباره همین دوره می توان آثار فراوانی به زبانهای اروپایی یافت.

چلبی از سیاحان معدودی است که از عثمانی برخاسته در کشورهای دیگر و همسایه سفر کرده و خاطرات سفر خود را به زبان خود یعنی ترکی عثمانی ثبت کرده است. این در عثمانی مصادف است با زمان سلطان مراد چهارم و در ایران زمان سلطنت شاه صفی یعنی مدت کوتاهی پس از عقد قرارداد صلح بین ایران شیعه و صفوی و عثمانی سنی در ترکیه امروز اولیاء چلبی هنوز معروفترین و محبوبترین سیاح به شمار می رود و درباره سیاحتنامه او ده ها کتاب و صدها رساله نوشته شده است.

چلبی دو بار (۱۶۴۷) و (۱۶۵۴) به ایران رفته و دیده ها و یا گاه شنیده های خود را از شهرها و ولایات گوناگون شمال غرب ایران آن دوران از قبیل تبریز، اردبیل، ارومیه، مراغه، همدان، نخجوان، گنجه، ایروان، تفلیس، دربند و باکو به قلم آورده است. در آن دوران هنوز شرق مسلمان تحت حاکمیت دو امپراتوری بزرگ عثمانی و صفوی بود و هنوز قفقاز از ایران جدا نشده بود…

توضیحات :  کتاب تاریخ ادبیات ایران، تاریخ ادبیات پیش از اسلام و بعد از اسلام (از صدر اسلام تا حمله مغول)؛ جلد اول تالیف دکتر سلیم نیساری است که در سال 1334 و توسط شرکت نسبی حاج محمدحسین اقبال و شرکاء منتشر شده است

توضیحات :  شخصی به نام میرزا محمد معصوم به دستور میرزای عمده الحجابی، که از بستگان امیری مخاطب به عمده الحجاب بوده، این رساله را در سال ۱۰۸۸ هجری تالیف و شخصی به نام محمدحسین بهجت شاید در همان سال این را کتابت و استنساخ نموده است. این رساله در اصل مجموعه تواریخ است که از طرف شعرای تاریخ گو در ضمن وقایع گوناگون سروده شده است، از این رو می‌توانیم این رساله را “تواریخ وقایع عهد صفوی” بنامیم. مولف وقایع و تواریخ را مختصرا بیان و اشعار تاریخ‌گویان را نقل نموده و به قدر امکان از سرایندگان آن تواریخ اسم برده است.

توضیحات :  قصه حسین کرد شبستری در دوره صفویه جریان دارد. «حسین کرد» یکی از چوپان‌زادگان و پهلوانان ایران است، که در آغاز مهتر و شاگرد پهلوان مسیح تکمه‌بند تبریزی از پهلوانان دربار شاه‌عباس صفوی بود. حسین کرد پس از اختلاف با همسر مسیح، تبریز را ترک می‌کند و در اصفهان به جمع پهلوانان شاه عباس می‌پیوندد. زمانی که حسین کرد مالیات هفت‌ساله ایران را از پادشاه هند گرفت و به دربار شاه آورد، شاه عباس به او خلعت فراوان داد و از آن پس، حسین کرد از نزدیکان شاه شد. جایگاه او در میان پهلوانان شاه عباس همچون جایگاه رستم در جمع پهلوانان شاهنامه است. پهلوانان داستان به سرپرستی سید میرباقر آجرپز در خدمت شاه عباس به سر می‌برند و با دشمنان شاه که بیشتر ترکان عثمانی و ازبک هستند مبارزه می‌کنند. قصه حسین کرد سال‌های بسیار یکی از قصه‌های مورد پسند مردم ایران بوده در قهوه‌خانه‌ها و گذرگاه‌ها نقل می‌شده‌است. در این قصه می‌توان گنجینه‌ای ارزشمند از ویژگی‌های زبانی فرهنگی و اجتماعی مردم ایران در زمان روایت داستان را یافت.

توضیحات : کتاب حاضر که اینک در دسترس خوانندگان محترم قرار می گیرد، مشتمل است بر تاریخ اوضاع سیاسی و اجتماعی و صنعتی و ادبی پنج قرن اخیر ایران یعنی از زمان تاسیس سلسله سلاجقه تا آغاز دوره صفویه. در این پنج قرن کشور ایران دچار یک رشته انقلابات داخلی و تهاجمات شده که هر چند نتیجه ظاهری آن هرج و مرج و کشت و کشتار فراوان بود، ولی موجب تحولات اجتماعی عمیق نیز گردیده است. ظهور سلاجقه در تاریخ ایران به منزله یکی از نهضت های عظیم سیاسی به شمار می رود. در زمان همین سلسله است که وحدت ملی و حاکمیت اداری در کشور برقرار گردید؛ زیرا بنا به شرحی که در پایان فصل سلاجقه ثبت شده است برای مدت مدیدی به حکومت ملوک الطوایفی و طغیان و عطیان گردنکشان که در گوشه و کنار مملکت هر روز علم استقلال برافراشته و یا داعیه سلطنت و امارت داشتند، پایان داده شد. در چنین دوران تاریخی است که شهریاران سلجوقی نیز توانستند برخلاف فرمانروایان آل بویه و سلاطین غزنوی، حوزه متصرفات خود را از شر مداخلات نابجای خلفای بغداد هم رهایی دهند…

توضیحات : تشیع علوی و تشیع صفوی عنوان کتابی است از علی شریعتی که در سال ۱۳۵۱ خ به چاپ رسید.متن این کتاب از سخنرانی دکتر شریعتی در حسینیه ارشاد که به همین مضمون بود گرفته شده است. کتاب تشیع علوی و تشیع صفوی به مقایسه بین شیعه بنیادین و اصیل که در تفکر امامان شیعه بود، با شیعه در بینش و ایدئولوژی صفویان می‌پردازد. نویسنده ضمن تعریف دو نوع طرز فکر شیعه، مباحث مختلف دین اسلام و شیعه را در دو نوع اندیشه ارزیابی می‌کند. مباحثی نظیر عترت، عصمت، وصایت، ولایت، امامت، عدل، تقیه، سنت و نفی بدعت، غیبت، شفاعت، اجتهاد، دعا و تقلید در این کتاب و بین دو نوع شیوه تفکر، بررسی و مقایسه می‌شود.

توضیحات : این کتاب به عنوان کتاب درسی در دبیرستانهای ایران تالیف شده و موضوع ان بررسی آثار منظوم و منثور ادبیات ایران از دوران حمله مغول تا عصر حاضر و شرح حال مختصر ادبیات و شعرا و کتابهای علمی این دوره می باشد. با حمله مغول به ایران و توحش و درنده خوئی این قوم آثار زبان فارسی خصوصا در نثر مصنوعی و غیر طبیعی شد و شیوه ساده و شیرین قدیم تا حدی متروک گردید زیرا نویسندگان به واسطه جو خفقان و وحشت مجبور گردیدند در آثار خود به لفاضی بپردازند و مطالب و مقصود خود را با استعاره و کنایه و طول و تفصیل ادا کنند. در مورد اثار منظوم نیز شعر به عرفان گرائید که بهترین و لطیف ترین معانی تصوف در این عصر در قالب عبارت موزون پارسی در آمد که نامی ترین گویندگان و سرایندگان مانند حافظ و جامی و خاصه جلال الدین رومی در این دوره ظهور کردند. در ادامه کتاب به شرح تاریخ ادبیات در دوران صفویه که تشیع را مذهب رسمی ایران قرار دادند می پردازیم که وجه مشخصه ادبیات این دوره آثار منظوم و منثور مذهبی است. شعرا به جای مدح پادشاهان به نعت و مرثیه آل رسول پرداختند و علما به جمع آوری احادیث و اخبار شیعی مشغول شدند