توضیحات : تاریخ، مطالعه و کاوش گذشته برای شناخت حال است. مورّخان با طرح پرسش، گردآوری اطلاعات و جست وجوی شواهد و مدارک، زندگی مردمان و جوامع پیشین را بازسازی می کنند. پژوهش در رویدادها و تحولات تاریخی، انسان ها و جوامعی را که اندیشه و تجربه آنان در شکل دادن به زندگی ما نقش داشته را به ما می شناساند و موجب می شود از سرانجام کارها و سرنوشت آنان عبرت بگیریم. علاوه بر آن، مطالعه و تحلیل تاریخ به ما کمک می کند که هویت و جایگاه خود را به عنوان ایرانی و مسلمان در جهان امروزی، بهتر و دقیق تر درک کنیم. علم تاریخ پیشینۀ بسیار کهنی دارد. پس از اختراع خط در حدود ۵ هزار سال پیش، به تدریج توجه انسان به ثبت و نگارش رویدادهای عصر خویش جلب شد. قدیمی ترین متن تاریخی که تاکنون کشف شده، سنگ نوشته ای به خط کهن مصری است که بیش از ۴ هزار سال قدمت دارد. در این سنگ نوشته نام تعدادی از فراعنه و برخی حوادث دوران آنان ذکر شده است.
توضیحات : پیشینهٔ تاریخی تمدن در ایران به تمدنهایی در ایلام، شهر سوخته، جیرفت و … میرسد، ولی شروع تاریخ سیاسی ایرانیان از آغاز حکومت پادشاهی ایران در زمان ماد است. در کتاب حاضر تاریخ ایران به شش بخش تقسیم شده که به ترتیب عبارتند از: بخش اول: پیدایش ایران، بخش دوم: شاهنشاهی هخامنشی، بخش سوم: هلنیها در ایران، بخش چهارم: شاهنشاهی پارتیان، بخش پنجم: نقش تمدن ایران باستان در خاورمیانه و بخش ششم: شاهنشاهی ساسانی.
توضیحات : کتاب «گفتگو با تاریخ» متن کامل مصاحبه با «نورالدین کیانوری» دبیراول حزب توده است. نیمه اول این کتاب، پیش از این با همین عنوان در سال ۱۳۷۶ توسط انتشارات نگره چاپ شده بود و با درگذشت کیانوری در سال ۱۳۷۸ دستاندرکاران مصاحبه موفق به اصلاح و رفع ابهام متن افزوده، نشدند. اینک مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ضمن بازیابی نیمه دوم مصاحبه، آن را به همراه بخش پیشین در یک کتاب مستقل با همان عنوان منتشر کرده است. در ویرایش کتاب حاضر تغییر و اصلاح اندکی به شرح زیر به عمل آمده است : ۱٫ در بخش پیشین تنها به اصلاح اغلاط چاپی بسنده شده است؛ ۲٫ در بخش جدید توضیحات مختصری در پای بعضی صفحهها افزوده شده است.
کیانوری در این کتاب گوشه هایی از خاطرات سالیان فعالیت خود را با آزادی باز گفته و از دیدگاه خود نقش برخی از شخصیتهای سیاسی تاریخ معاصر ایران را بررسی و برخی از دیدگاههای رایج در تاریخ نویسی ایران را نقد و تحلیل کرده است. کیانوری از دوران جوانی که با گروه ۵۳ نفر به زندان افتاد تا زمانی که عنوان دبیر اول حزب توده ایران را داشت از فعالان و رهبران برجسته حزب توده بوده است. کیانوری در سال ۱۳۲۲ به عضویت کمیته مرکزی انتخاب شد. در سال ۱۳۳۳ به شوروی گریخت و در سال ۱۳۵۷ به عنوان دبیر اول حزب توده ایران برگزیده شد و در زندگی سیاسی خود افت و خیزهای بسیاری را از سرگذرانده است.
توضیحات : مملکت ایران با موقع جغرافیایی خود که بر سر راه هندوستان و چین واقع است، از قدیم الایام در تجارت و دادوستد اروپاییان با مشرقزمین اهمیت خاصی داشته و در واقع تنها راه ارتباط ممالک اروپه با نواحی مرکزی و شرقی قطعه آسیا بوده است و سیاحان و تجار خارجی ناگزیر این طریق را در پیش میگرفتند. در فصل اول کتاب به روابط صفویه با ممالک اروپا پرداخته شده است. در فصل دوم درباره روابط ایران با اروپا بعد از صفویه مطالبی بیان شده است. در فصول بعدی کتاب درباره آشناشدن ایران با تمدن اروپایی، تاریخچه مشروطه و انقراض قاجاریه و …. پرداخته شده است.
توضیحات : هرچند در باره تاریخ ایران کتاب های متعددی به رشته تحریر در آمده و اکثر قریب به اتفاق آنها آثاری ارزشمند در تاریخ نگاری هستند، لیکن به سبب فقر کتابخوانی در ایران که متاسفانه از این لحاظ مردم کشور ما در زمره «کتاب نخوان ترین کشور های جهان » قرار گرفته اند. به خصوص در نقد تاریخی که همانا عبرت گرفتن از گذشته و یافتن ریشه پیروزی ها و شکست ها است این فقر فرهنگی موجب تسلسل وقایع تاریخی و تداوم ناکامی ها ست . موضوع این کتاب مرور حوادث دویست و پنجاه سال گذشته ایران است که تاریخ ایران از زمان سقوط دولت صفویه تا سال ۱۳۳۶ (سال نشر این کتاب ) را در بر گرفته است و به عنوان کتاب درسی سال ششم دبیرستانها در رشته ادبی در دبیرستانهای ایران تدریس می گردیده است.
توضیحات : مطالعه و تحقیق درباره احوال و ویژگیهای کارها و فعالیتهای سنتی یک ملت در گذشته و حال در حقیقت شناسایی حرکت و توانایی زندگی و نموداری از تمدن پرارزش قدیم و اصالت آن قوم و ملت است. این امر مبین آن است که قدرت خلاقه و قوه ابتکار افراد آن مرز و بوم چگونه بوده و میباشد، اطلاع از تاریخچه و کیفیت این هنرهای ظریف مانند حجاری و نساجی و نظایر آنها نمایانگر مقتضیات مادی و معنوی است و از روابط اخلاقی و مذهبی و سنتی و علایق و هنرها و آداب و عادات منشأ میگیرد. این کتاب به همین منظور و برای شناخت تاریخ و تمدن ایران پیش از اسلام به نگارش درآمده است.
توضیحات : کوروش دوم هخامنشی بنیان گذار دولت هخامنشی و یکی از نخستین امپراتوری های جهان باستان به شمار میرود ، این امپراتوری در طی ۲۱۵ سال از حکومتش توانست یک دولت یکپارچه را از هند تا مصر به وجود آورد و در نتیجه آن هنر و صنعت ملیت های زیر پرچمش رشد چشمگیری پیدا کردند. پاسارگاد همان میراث ماندگاری است که از متحد کننده ماد و پارس به جای مانده و بازتابی از گذشته و تاریخ ایران زمین به شمار می آید. در دهه های اخیر مورد بی مهری واقع شده و برخی ادعا های عجیب در مورد تاریخ و هویت ایرانی بیان میشود، ادعا هایی که همگی کل یا بخشی از تاریخ ایران را وارونه جلوه میدهند.
تردید کردن در مورد پدیده ها تنها راه رسیدن به حقایق محسوب میشود. احتمالا برخی بگویند چنین تفکری نیاز به بررسی کردن ندارد و نادرستی آن کاملا واضح است، اما هر سوالی پاسخی دارد، اگر پاسخ یک سوال ساده که مرتبا تکرار میشود داده نشود آن پرسش تبدیل به حقیقتی برای پرسشگران میشود، بهتر است همانگونه که این جریان در بنیان تاریخ ایرانشهر تردید میکند ما نیز تاملی مستند در بنیان چنین ادعا هایی خواهیم کرد تا دریچه ای باشد به سوی حقیقت. در این کتاب ابتدا با پاسارگاد و مطالعات باستان شناسی در آن اشنا خواهیم شد و به ادعا هایی که در مورد پاسارگاد بیان میشود پاسخ مستند خواهیم داد.
توضیحات : موضوع این کتاب چنانکه از نام آن برمی آید درباره تاریخ زندگی اقتصادی روستاییان و طبقات اجتماعی ایران است. دایره المعارف از این نظر به آن اطلاق شده که تا آنجا که مقدور و حد توان مولف بوده از آوردن دانستنی ها و موضوعات موجود و اخبار ضروری کوتاهی ننموده است. لازم به توضیح است که در این کتاب کوشش شده تا حقایق تاریخی بر اساس علمی در مقام طبقه بندی و تحلیل برآید و تطور و توالی حوادث و پدیده ها به وسیله تطبیق با واقعیت ها و با توجه به اهمیت نسبی شان شناخته شود.
توضیحات : تاکنون از چه زاویه هایی به تاریخ ایران نگریسته شده است. عده ای معتقدند که در ایران شیوۀ تولید فئودالی حاکم بوده است و برخی نیز عقیده دارند که شیوۀ تولید فئودالی با اندکی تفاوت روبنایی در آنجا حاکم بوده است. بعضی دیگر قائل به وجود شیوۀ تولید آسیایی هستند. پاره ای از مارکسیست ها، باپیش کشیدن برخی از آثار مارکس، نتیجه می گیرند که مارکس شیوۀ تولید آسیایی را شیوۀتولید دیگری سوای فئودالیسم می داند و برخی از مارکسیست ها نیز می گویند که مارکس هیچ اشاره ای بدان نکرده است و از این رو طرح نظری مارکس که قبلاً به آن پرداخته بود، تغییر کرده و به نوعی شیوۀ تولید آسیایی را مسکوت گذاشته و یا از بیخ وبن حرف خود را پس گرفته است. علاوه بر این، مسئله بعد دیگری پیدا می کند، عده ای شیوۀ تولید آسیایی را در تمایز بافئودالیسم در این می بینند که از نظر زیربنا ( مناسبات اقتصادی )خصوصیات یکسانی دارند، ولی از نظر روبنا ( مناسبات سیاسی ) تفاوت های بسیاری دارند. در این میان، کسانی هم هستند که به شیوۀ تولید مجزایی، با نام شیوۀ تولید آسیایی، قائل هستند که در قسمت بزرگی از آسیا و بخشی از آفریقا و آمریکای جنوبی وجود داشته است. این کتاب به این بخث ها میپردازد
توضیحات : هنگامی که سخن از تاریخ ایران میرود، باید به این نکته توجه داشت که آیا منظور تاریخ اقوام و مردمانی است که از آغاز تاریخ تا کنون در مرزهای سیاسی ایران امروزی زیستهاند یا تاریخ اقوام و مردمانی است که خود را به نحوی از انحاء ایرانی میخواندهاند و در جغرافیایی که دربرگیرنده ایران امروز و سرزمینهایی که از دیدگاه تاریخی بخشی از ایران بزرگ (ایرانشهر) بودهاست زیستهاند.
گاه تاریخ ایران را از ورود آریاییها که نام ایران نیز از ایشان گرفته شدهاست، به فلات ایران آغاز میکنند. ولی این به این معنی نیست که فلات ایران تا پیش از ورود ایشان خالی از سکنه یا تمدن بودهاست. پیش از ورود آریاییان به فلات ایران تمدنهای بسیار کهنی در این محل شکفته و پژمرده شده بودند و تعدادی نیز هنوز شکوفا بودند. برای نمونه تمدن شهر سوخته در سیستان، تمدن عیلام در شمال خوزستان، تمدن جیرفت در کرمان، تمدن تپه سیلک در کاشان، تمدن اورارتو در آذربایجان، تمدن تپه گیان در نهاوند و تمدن مانناییان در کردستان و آذربایجان و و تمدن کاسیها در لرستان ذکر میشود.
نقشه قلمرو سلسلههای حاکم بر ایران و گستره حکومتی سلسلههای مختلف از دودمان هخامنشیان تا حکومت جمهوری اسلامی. در این نقشه سلسلههایی که بر غالب ایران مسلط بودهاند، متذکر شدهاند و حکومتهای ملوک طوایفی و محلی ذکر نشدهاند. همچنین هنگامی که سرزمین کنونی ایران بخشی از یک امپراطوری خارجی بوده در این نقشه ثبت نشده است به عنوان مثال وقتی ایران زیر حکومت سلوکیان، خلفای راشدین، امویان، عباسیان و مغول بوده است.
نکته مهم دیگر شناخت وضع مناطق داخلی ایران در زمان شکلگیری و رواج تمدنهای کهن است. یعنی فهم اینکه در زمان تمدنها و دولتهای باستانی چون سومر، کلده، اور، بابل، آشور، اورارتو و نظائر آن، وضع این مناطق داخلی فلات ایران، که مجزا از منطقه مستقیم تحت حاکمیت این تمدنها و دولتها بودهاست، به چه نحوی جریان داشتهاست؟
توضیحات : در چهل و پنج سال پیش از این در پایان سال ۱۲۹۹ فصلی از تاریخ ایران درهم نوردیده شد و فصلی از نو آغاز گردید. بازماندگان آن دوره چون در آن روزها زیسته اند هنوز پی بشکوه و جلال این فصل نوین نبرده اند. دریغا که گواهان حوادث جهان تازنده اند نمی توانند خوب و بدروزگاری را که بریشان گذشته است بسنجند و همیشه تاریخ نویسان باید رنج ببرند و حقیقت را از زیر پرده های خاموشی و فراموشی بیرون بکشند. درباره دوره ای که از ۴ اسفندماه ۱۲۹۹ تا۲۵ شهریورماه ۱۳۲۰ بیست سال و چهل و یک روز برایران گذشت می بایست یادگاری که حقیقت جویان تاریخ بپسندند و آنرا وارسته از هرگونه خوش آیندگویی و غرض ورزی بدانند برای فرزندان ایران که قطعا روز بروز برمجد و عظمت آن بیشتر پی خواهند برد باقی بماند. این وظیفه دشوار را من دراین اوراق برعهده گرفتم و کوشیدم درهرزمینه دوران پیش از آن را با این دوره بسنجم و ایزد داوآفرین گواهست که دست و پایم نلغزید و حق و حقیقت در هر ورق و هر سطر و هر کلمه گواهان من بودند.
توضیحات : تاریخ ایران مدرن اثر یرواند آبراهامیان که در سال ۲۰۰۸ توسط انتشارات دانشگاه کمبریج منتشر شده است در ارزیابی ریشهای تاریخ معاصر ایران مدرن، افزون بر بررسی جامع سده بیستم، موضوعاتی نظیر اکتشاف نفت، دخالت های خارجی، نقش دودمان پهلوی و همچنین انقلاب ۱۳۵۷ و زایش جمهوری اسلامی را مورد واکاوی دوباره قرار داده است. ایران در این بین تجربیات دیگری را نیز از سر گذرانده است که از جمله میبایست به جنگ خانمانسوز عراق، دگرگونیهای جامعه در سه دههٔ اخیر و از همه تازهتر، توسعه و گسترش دولت و مبارزه برای قدرت در میان نخبگان قدیمی، روشنفکران و طبقه متوسط تجاری اشاره کرد.
یرواند آبراهامیان که یکی از ممتازترین تاریخ نویسان ایران کنونی به شمار میرود، در این اثر همزمان با بررسی فراز و نشیبهای سیاستهای بین المللی و منطقه ای کشور، با چیرگی هرچه تمام تر مردم ایران را در کانون توجه اش قرار داده است. مردمی که طی یک سده تحمل جنگ و انقلاب همچنان به بقای خود ادامه داده اند. این کتاب در واقع به این مردم و نیز انعطاف پذیری آنان همزمان با ظهور این کشور به مثابه یکی از توانمند ترین قدرت های خاورمیانه، تقدیم شده است. پروفسور آبراهامیان، استاد ممتاز تاریخ در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. وی آثار متعددی را در کارنامه پژوهشهای دانشگاهیاش ثبت کرده است که پرآوازه ترین آن ها کتاب ایران بین دو انقلاب است.