دربار صفوی
توضیحات : شخصی به نام میرزا محمد معصوم به دستور میرزای عمده الحجابی، که از بستگان امیری مخاطب به عمده الحجاب بوده، این رساله را در سال ۱۰۸۸ هجری تالیف و شخصی به نام محمدحسین بهجت شاید در همان سال این را کتابت و استنساخ نموده است. این رساله در اصل مجموعه تواریخ است که از طرف شعرای تاریخ گو در ضمن وقایع گوناگون سروده شده است، از این رو می‌توانیم این رساله را “تواریخ وقایع عهد صفوی” بنامیم. مولف وقایع و تواریخ را مختصرا بیان و اشعار تاریخ‌گویان را نقل نموده و به قدر امکان از سرایندگان آن تواریخ اسم برده است.
توضیحات : در تاریخ هر کشور بسیار کسان می توان یافت که اگر زمام قدرت را در دست نمی گرفتند، سرنوشت آن ملت چه بسا دگرگونی بسیار یافت و امروز آن نبودند اکه اکنون هستند.
اژدهای ما، شاه صفی، نیز از جمله کسانی است که اگر سالها بر سراسر ایران فرمان نرانده بود، موجبات انقراض و اضمحلال حکومت صفویان به آن سرعت و به آن فضاحت فراهم نمی آمد و شاید چهره تاریخ ما به نوعی دیگر ترسیم می شد. اژدهای ما در شباب جوانی و تجربه نیاموختگی بر اریکه قدرت تیکه زد و چون کشورمداری و مردم داری نمی دانست. برای حفظ مقام و منصبی که شایسته آن نبود، به خشونت و زور دست یازید و پیر و جوان، دوست و دشمن، خویشاوند و بیگانه، همه را از دم تیغ خونریز گذرانید؛ تا آنجا که نه در دودمان صفوی فردی شایسته باقی ماند که آینده ای بهتر نوید دهد و نه در میان بزرگان و نیک خواهان کاردان بایسته ای برجای ماند تا روشنابخش بیراهه ای که در پیش بود، باشد.
روزی که اژدها به خواب ابد فرورفت، کودک ده ساله ای بر مردمی حکومت یافت که هنوز عظمت گذشته خویش را از یاد نبرده بودند و شایسته بسا بیش از آن نیز بودند. مردمی که باید همواره بر تارک جهانیان چون گوهری تابان بدرخشند و از پرتو خود همجواران را روشنی بخشند.
توضیحات : آدام اولئاریوس سال ۱۵۹۹ میلادی در آلمان متولد شد. سفرنامه او در زمان انتشار اهمیت زیادی پیدا کرد و در محافل جهان مورد توجه واقع شد و یکی از منابع و مآخذ معتبر ایران در دوران صفویه به شمار می‌رود. او در هنگام سفر به ایران ۳۴ سال داشت و خاطرات سفر را روزانه یادداشت می‌کد و چون زبان ترکی و فارسی را می‌دانست، مطالعات کاملی در زندگی مردم ایران نموده است. همچنین در این سفرنامه نکات بسیار جالب و خواندنی از وضع روسیه در قرن هفدهم و خونریزی‌های تزارها و جنگ تاتارها و تصرف مسکو را می‌توان یافت.
توضیحات : شاه اسماعیل صفوی در جنگ چالدران (۱۵۱۴ میلادی)علیرغم رشادتهای سپاهیانش شکست سختی از سلطان سلیم عثمانی خورد به نحوی که لشکریان ایران منهدم گشته و حرم شاه اسماعیل به دست ترک ها افتاد و بخشهای زیادی از کشور از جمله آذربایجان و تبریز اشغال شد و تعداد زیادی کشته و تجاوزات زیادی به نوامیس مردم شد. اسارت سوگلی شاه، «بهروزه خانم»، به دست ترکها سخت بر او گران آمد. پس هیئتی نزد سلطان عثمانی فرستاد و از موضع مروت و انسان دوستی خواهان آزادی همسرش شد. سلطان سلیم اما آزادی بهروزه خانم را مشروط به تجزیه بخشی از خاک ایران و «پذیرش رود ارس به عنوان مرز ایران و عثمانی» از سوی شاه اسماعیل نمود. در ادامه داستان, سرگذشت دو زن اسیر ایرانی در دربار عثمانی بازگو می‌شود. تاجلی اندکی بعد موفق می‌شود به ایران برگردد, اما بهروزه همچنان در اسارت و با احترام باقی می‌ماند…
توضیحات : کتاب حاضر که اینک در دسترس خوانندگان محترم قرار می گیرد، مشتمل است بر تاریخ اوضاع سیاسی و اجتماعی و صنعتی و ادبی پنج قرن اخیر ایران یعنی از زمان تاسیس سلسله سلاجقه تا آغاز دوره صفویه. در این پنج قرن کشور ایران دچار یک رشته انقلابات داخلی و تهاجمات شده که هر چند نتیجه ظاهری آن هرج و مرج و کشت و کشتار فراوان بود، ولی موجب تحولات اجتماعی عمیق نیز گردیده است. ظهور سلاجقه در تاریخ ایران به منزله یکی از نهضت های عظیم سیاسی به شمار می رود. در زمان همین سلسله است که وحدت ملی و حاکمیت اداری در کشور برقرار گردید؛ زیرا بنا به شرحی که در پایان فصل سلاجقه ثبت شده است برای مدت مدیدی به حکومت ملوک الطوایفی و طغیان و عطیان گردنکشان که در گوشه و کنار مملکت هر روز علم استقلال برافراشته و یا داعیه سلطنت و امارت داشتند، پایان داده شد. در چنین دوران تاریخی است که شهریاران سلجوقی نیز توانستند برخلاف فرمانروایان آل بویه و سلاطین غزنوی، حوزه متصرفات خود را از شر مداخلات نابجای خلفای بغداد هم رهایی دهند…
توضیحات : کتاب تاریخ شاه اسماعیل صفوی اثر امیر حسین خنجی است؛ پژوهشِ تاریخی مفصلی است درباره تاریخ زندگی و اقدامات شاه اسماعیل صفوی و تأثیرات حکومت صفویان در ایران. نویسنده در این اثر بر آن است تا اندیشه‌ها و عملکردهای شاه اسماعیل و اطرافیان اثر گذارِ وی را در تاریخ ایران بررسی نموده و نتایج آن را تحلیل کند. وی در این راه، به جنبه‌های روانشناختی شخصیت افراد، توجه ویژه‌ای داشته است. او بحث را با معرفی پیشینه خاندان صفوی به ویژه صفی الدین اردبیلی و فرزندان وی، آغاز و سپس به منشأ قزلباش‌ها و عقاید آنها پرداخته و تأثیر عقاید شیخ جنید، شیخ حیدر، سلطان یعقوب بایندر و سلطان علی را بر افکار آنها را بیان می‌کند. شرح دوران کودکی و نوجوانی شاه اسماعیل، چگونگی انتقام از شروانشاه، تشکیل سلطنت در تبریز و تسخیر آذربایجان در بخش سوم مورد بحث قرار می‌گیرد. در بخش بعد، ضمن اشاره به علت و نحوه جدایی ماوراء النهر از ایران، نحوه تسخیر کشور را توسط قزلباش‌ها بیان می‌نماید. انگیزه‌های نبرد چالدیران و پیامدهای اسف بار آن برای کشور، موضوعی است که نویسنده در ادامه بدان می‌پردازد. او بخش ششم کتاب را به بیان چگونگی گسترش نفوذ عثمانی در خاور میانه، جدایی عراق و کردستان از ایران و آغاز انزوای سیاسی حکومت شیعیِ صفویه اختصاص داده است. بحث در نتایج ظهور قزلباش‌ها در ایران، برنامه‌ریزی انتشار ایدئولوژی صفوی در کشور، و نحوه تئوریزه شدن تشیعِ صفوی توسط فقهای لبنانی، موضوعات بخش پایانی کتاب هستند.
توضیحات : روزنامه ملا جلال منجم یا تاریخ عباسی از منابع مهم شناخت دوران صفوی است. ملا جلال الدین محمد منجم یزدی از منجمان معروف دربار شاه عباس اول (کبیر) صفوی بود. او به عنوان مردی ادیب، منجم، منشی و مورخ شناخته می‌شد و مورد احترام خاص شاه عباس بود به نحوی که نظراتش بدون درنگ به مرحله اجرا در می‌آمد. زمان تولدش مشخص نیست. در ۱۰۲۹ ق. فوت کرد و ۳۴ سال در خدمت شاه عباس بود. خانه مجللی داشت که از آن به‌عنوان محل اقامت میهمانان پادشاه و سفیران خارجی استفاده می‌شد. پس از مرگ ملا جلال، شاه این خانه را خرید و به پذیرایی از میهمانان فوق اختصاص داد. تاریخ ملا جلال مشتمل بر اطلاعات مفیدی از دوران شاه اسماعیل دوم، سلطان محمد خدابنده و شاه عباس اول است. از کتاب فوق ظاهراً تاکنون سه نسخه خطی یافت شده است که در کتابخانه ملی تهران، کتابخانه حاج حسین آقا ملک و کتابخانه ملی پاریس نگهداری می‌شود.
توضیحات : یکی از منابع مهم عصر صفوی ، خاطرات و مشاهدات مبلغان مذهبی این عصر است که هر چند گاه با اهداف سیاسی ، اقتصادی و مذهبی مدتی را در ایران می گذراندند و اغلب نیز موفق به دریافت امتیازات مختلف سیاسی و بازرگانی برای دولت متبوع خود می شدند. برخی از این مبلغان مذهبی با تسلطی که بر زبان های شرقی داشتند، موفق شدند که از وجهه خاصی در دربار صفوی برخوردار شوند و سال های متمادی را در ایران اقامت کنند. یکی از مبلغان معروف و موثر در جریانات تاریخی اواخر دوره صفوی « تادوز یودا کروسینسکی » است که مدت هجده سال در ایران زندگی کرد و خود شاهد دوره افول دولت عظیم صفوی و سال های سقوط آن بود. کتاب سفرنامه کروسینسکی در ۱۲۵ صفحه در برگیرنده مشاهدات وی از رویدادهای دوره صفوی در ایران می باشد.
توضیحات : قزلباش کنفدراسیونی از ایل‌های شمال باختری فلات ایران در خاور ترکیه امروزی که پیروان طریقت صفوی بودند و شاه اسماعیل یکم به یاری آنها سلسله صفوی را پس از براندازی سلسله آق قویونلو‌ها بنیانگذاری کرد. به طور کلی به ارتش ایران در زمان صفویان، قزلباش می‌گفتند جدا از نژاد و تبارشان. لغت قزلباش از دو حرف ترکی قزل به معنی «طلائی و سرخ» و باش به معنی «سر» تشکیل یافته است. ایلات قزلباش از ایلات آذربایجان، ترک، کرد، تالش، تات و پارسی تشکیل شده بود.