زبان شناسی

توضیحات :    زبان مجموعه ای قراردادی از سمبل های صوتی است و چیزی نیست که به طریقی ناگهانی به وجود آمده باشد. تکامل زبان با تکامل خود انسان همگام بوده و تحقیق در پیدایش آن با تحقیق در زندگی انسان توام است. بسیاری براین باورند که همه زبانها از یک زبان اصلی منشعب گردیده و به تدریج شباهت خود را به زبان مادری از دست داده است. همه کسانی که با زبان یا آموزش آن سروکار دارند به احتمال زیاد این داستان کتاب مقدس را شنیده اند که: وقتی تمامی ساکنین کره زمین از یک زبان واحد چند کلمه ای استفاده می کردند انسانها در یک دشت بزرگ گرد هم آمدند و گفتند: بیایید برای خود شهر و برجی به بلندای آسمان بسازیم، و بدین ترتیب برای خود نامی باقی گذاریم. آنگاه خداوند به شهر و برج آنها درآمد و گفت”اگر انسان با داشتن یک زبان واحد بتوان برای اولین بار این چنین کار خطیری را انجام دهد بی شک بعدها نیز می تواند هر تصمیم دیگری را نیز عملی نماید. از این رو زبانشان را در هم و برهم می کنم تا قادر به درک گفتار یکدیگر نباشند”. و آنگاه خداوند آنها را به سراسر کره خاکی پراکند تا بدین ترتیب آنها از ساختن شهر خویش صرفنظرکنند. این برج را برج بابل نامیدند. زیرا خداوند زبان آنها را درهم و برهم کرده بود.

توضیحات : دستور زبان فارسی خانلری اولین بار در سال ۱۳۴۳ به‌عنوان کتاب درسی دبیرستانی به چاپ رسید و سال‌ها در دبیرستان‌ها تدریس می‌شد، و بعداً مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در دانشگاه‌ها نیز تدریس شد. نوآوری عمده‌ای که در اولین نگاه در دستور زبان فارسی تألیف خانلری به چشم می‌خورَد، این است که برخلاف دستورهای پیشین، که مبنای بحث خود را اجزای جمله و تعریف انواع کلمه قرار می‌دادند و سپس به ترکیب جمله می‌رسیدند، در دستور خانلری کوچک‌ترین واحد گفتار که منظور گوینده، یعنی رساندن پیام را برآورده می‌سازد و جمله خوانده می‌شود، مبنای بحث قرار می‌گیرد، و سپس این واحد گفتار به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شود که هر یک شامل اجزای کوچک‌تری است، و پس از آن به شناخت یک‌یک اجزای هر قسمت می‌رسد. دستور زبان خانلری برپایهٔ زبان‌شناسی و با توجه به روح زبان فارسی تدوین شد؛ و می‌توان گفت اولین دستور زبان فارسی بر بنیاد زبان‌شناسی در ایران است. در این دستور، بسیاری از اصطلاحات زبان‌شناسی که اکنون در زبان‌شناسی و دستور زبان رایج است، مانند نهاد، گزاره، عملکرد، پایه، پیرو، وابسته و نظایر آن از برساخته‌های اوست.

توضیحات : نوام چامسکی به عنوان زبان شناسی که امروزه شهرت جهانی دارد و در عرصه های ریاضیات، فلسفه و سیاست صاحب نظر است، کتاب ساختارهای نحوی خود را در سال ۱۹۵۷ منتشر ساخت. این کتاب برای اولین بار مهم ترین و انسجام یافته ترین نظریه ی زبانی را که در تاریخ زبان شناسی به وجود آمده بود، یعنی دستور زایشی گشتاری را به جهانیان معرفی کرد. استدلال چامسکی بر این است که اگر دستور زبان بتواند از عهده ی توصیف واقعیت های زبانی برآید و بتواند رابطه ی بین جمله های زبان را توجیه کند، باید به کشف روابط نهفته که در زیربنای جمله های عینی وجود دارد توجه کند. گرایش سریع به سوی چامسکی در سال های ۱۹۶۰ تا حدی به دلایل تاریخی بوده . در سال های ۱۹۵۰ زبان شناسی به خصوص در آمریکا در حالت رکود و ایتا به سر می برد و دامنه ی فعالیت هایش محدود شده بود. وقتی چامسکی وارد صحنه شد، زبان شناسی برای پذیرش ایده های جدید آمادگی کامل داشت. سهمی که چامسکی به دانش زبان شناسی بخشید، از دو جنبه قابل بررسی بود:

۱-   اهدافی که نظریه ی زبان شناسی به طرف آن جهت گیری کرده بود را به پرسمان کشید و وظایف تازه ای را برای دستور مشخص کرد

۲-   شکلی که دستور باید به خود بگیرد را مشخص کرد و نام آن را دستور گشتاری نهاد.