شروین وکیلی
توضیحات : چرا نام ماههای سال به این ترتیب نهاده شده است؟ چرا این نمادهای برای برجهای دوازده‌گانه انتخاب شده است؟ چرا هفت اختر و دوازده برج با الگوی کنونی به هم متصل شده‌اند؟ چرا پیوند میان چهار عنصر و برج‌ها چنان‌اند که هستند؟ بر چه مبنایی طالع‌بینانِ گذشته سعد و نحس را به برجهای گوناگون منسوب می‌کردند و با چه استدلالی پیوند میان هر برج با سویه‌ای از زندگی انسانی را برقرار می‌کردند؟ و در نهایت این که آیا می‌توان معنای تمام این رمزگان را در یک اسطوره‌ی یگانه و شناخته شده در کنار یکدیگر گنجاند و روابطشان را تشخیص داد؟ به این ترتیب آیا می‌توان ذهنیت اخترشناسان باستانی که این رمزگان را برای اختران و ماهها ابداع کردند را درک کرد؟ اگر در پی پاسخ این پرسشها هستید، این کتاب را از دست ندهید…
توضیحات : کتاب نظریه قدرت نوشته شروین وکیلی، در مورد مفهوم قدرت به عنوان کلید اصلی فهم نظریه‌های اجتماعی مدرن و پیوندگاهی است که جامعه‌شناسی، سیاست و فلسفه در آن با یکدیگر چفت و بست می‌شوند. نظریه قدرت از درون چارچوب نظریه سیستم‌های پیچیده به این مفهوم نگریسته و مدلی نظری برای بازتعریف قدرت پیشنهاد می‌کند، که به کمک آن فهمی عمیق‌تر از من انتخابگر و چگونگی اتصالش به نهادهای اجتماعی ممکن می‌گردد. این کتاب شالوده جامعه‌شناخت دیدگاه زروان را برمی سازد و یکی از پنج کتاب نگارنده در این زمینه است.
توضیحات : این رمان نخستی در سال ۱۳۸۶ به سفارش بنیاد فارابی برای ساخت سریالی از زندگی غیاث‌الدین جمشید کاشانی نوشته شد. قرار و مدارمان با فارابی آن بود که رمانی نوشته شود و بر مبنای آن با همکاری خودم فیلمنامه‌ای تنظیم شود و سریال از روی آن در کاشان و سمرقند ساخته شود. بعدتر البته داستان از چارچوب معنایی این رمان خارج شد و کارها به شکلی پیش رفت که سریالی که درباره‌ی جمشید کاشانی ساختند در عمل ربطی به این رمان نداشت، جز آن که گفتگوهایی و خط سیری محو و کلی را از آن حفظ کرده بودند. به هر روی این تجربه‌ی سه همکاری‌ام با نهادهای فیلم‌ساز بارآور بود و به نوشته شدن سه چهار رمان تاریخی انجامید که هرچند با سلیقه‌ی فیلم‌سازان سفارش دهنده سازگار نبود، اما جداگانه گروهی از مخاطبان را به خود جلب کرد.
توضیحات : زنجیره‌ای از جنایتهای مرموز در جهانی بیگانه رخ می‌دهد، رازِ این جنایتها در جریان کشمکش مغز متفکرِ طراح‌شان، و پلیسی که مامور دستگیری اوست، به تدریج گشوده می‌شود، و کم کم نمایان می‌شود که هیچ چیز آن طوری که در ابتدا به نظر می‌رسد، نبوده است. دازیمدا رمانی علمی تخیلی است که در جهانی یکسره ناآشنا رخ می‌دهد. قهرمان آن موجودی پرنده است که در سیاره‌ی زادگاهش با زبانی بویایی با دیگران ارتباط برقرار می‌کند، و در منگنه‌ی کشمکشهای سیاسی دو اردوگاه بزرگ کیهانی گرفتار آمده است. در یک سطح، ماجرای مأموریت او را می‌توان همچون یک داستانی پلیسی پرحادثه و معمایی خواند. در سطحی دیگر، شباهتی زیربنایی میان دنیاهای ناآشنای «نوسان»، و جهانِ پیرامون ما و اندرون ما وجود دارد. در سطحی ژرفتر، نوسان طرح پرسشی است درباره‌ی «هویت و اراده‌ی آزاد»، در هر شکل و قالبی که باشد…
توضیحات : در فضای شعر معاصر پارسی، جریانی غالب وجود دارد که از ابوالقاسم لاهوتی آغاز می‌شود و به شاعران نوپرداز گریزان از وزن و قافیه‌ی امروز ختم می‌شود. این جریان حدود یک قرن پیشینه دارد، و انبوهی از کتابها و نوشتارها و نشریه‌ها را پدید آورده و به ویژه در چند دهه‌ی گذشته جریان غالب بر فضای ادبی روشنفکران ایرانی بوده است. این خوشه از منشها را شاعرانی پدید آورده‌اند که از نظر سیاسی چپ‌گرا و معمولا کمونیست، از نظر سازمانی معمولا عضو حزب توده، و از نظر زبان و بیان معمولا بی‌بهره از شکوه زبان کلاسیک پارسی بوده‌اند. ناگفته پیداست که در اینجا تنها سرِ آن دارم تا نمایی کلی از این مسیر را طرح کنم و برای تمام «معمولا»هایی که ذکر شد، استثناهایی نسبی هم می‌توان یافت.
قالبی ایدئولوژیک بر نگارش تاریخ این جریان مسلط است، که بر اساس آن نیمایوشیج پدر شعر نوست و نوآوریهای او در زبان پارسی بی‌سابقه، زاینده، ارزشمند و بی‌نظیر بوده است. بر مبنای این قالب، پیشینه‌ی این جریان قبل از نیما به دست فراموشی سپرده شده، و از طرح پرسش درباره‌ی شخصیتهای دیگرِ عضو این جریان و دستاوردهایشان غفلتی رخ نموده است. اگر بخواهیم پیشینه‌ی این جریان را قبل از ورود نیما به صحنه روایت کنیم، باید نخست بر ابوالقاسم لاهوتی متمرکز شویم که از سویی از میان این کسان، بیشترین حجم نوشتارها از او باقی مانده، و از سوی دیگر به خاطر نقش سیاسی و اجتماعی نمایان و برجسته‌اش داوری درباره‌اش به نسبت آسان‌تر از دیگران است.
هنگام داوری درباره‌ی شخصیتهایی مانند لاهوتی، دو سویه و و دو بستر از افراد، بر اساس دو رده‌ی متفاوت از شاخصها و معیارها باید مورد توجه قرار گیرد. معیارهایی که البته می‌توانند جمع‌پذیر و هم‌سازگار هم باشند. یک سویه‌ی این شخصیتها، سویه‌ی تاریخ و اجتماعی‌شان است و به نقشی مربوط می‌شود که در تاریخ معاصر ایران زمین ایفا کرده‌اند. سویه‌ی دیگر، به آفریده‌های ادبی‌شان مربوط می‌شود و معیارهایی زیبایی‌شناسانه و ادبی را در اولویت نخست قرار می‌دهد.
توضیحات : کتابی که در دست دارید، شکلی تکامل یافته از متنِ یک کارگاه دانشجویی است، که در بهار سال ۱۳۹۲ در دانشگاه تهران برگزار شد. در این تاریخ مسابقه‌ی کشوری مناظره‌ی دانشجویی در جریان بود و من در آن وظیفه‌ی اجرای کارگاه «فنون مذاکره» و داوری یکی از رقابت‌ها را بر عهده داشتم. جریان کارگاه طبق معمول با حضور پر جنب و جوش دانشجویان پیش رفت و بعد هم مسابقه را داشتیم و همه چیز ختم به خیر شد. بعد، خبردار شدم که جهاد دانشگاهی قصد دارد محتوای آن را به شکل کتابی منتشر کند، و هرچند ساختار کارگاه برای چنین قالبی طراحی نشده بود، از آن استقبال کردم. چرا که خودِ این کتاب را یکی از دستاوردهای فنِ مقدسِ مکالمه و مناظره یافتم. این کتاب در واقع نویسنده‌ی یگانه‌ای ندارد. بحثها در کارگاهی پیش می‌رفت که دانشجویانی جسور و پرسشگر در آن حضوری پررنگ داشتند و مسیر گفتگو را تعیین می‌کردند، و راستش بخشی بزرگ از آنچه که گفته شد، فی‌البداهه بود و در جریان پرسش و پاسخ‌ها شکل می‌گرفت. وقتی قرار شد محتوای کارگاه به کتاب تبدیل شود، این روندِ گفتگومدارِ کتاب همچنان تداوم یافت.
توضیحات : ورود و دگردیسی اندیشه‌ی مدرن در بستر فرهنگ ایرانی جریانی است کلیدی و مهم که فهم تاریخ معاصر کشورمان بی توجه به آن ممکن نمی‌شود. در این کتاب سرمشقهای حاکم بر اندیشه‌ی تجددخواهانه‌ی ایرانی و شاخه‌های رقیبِ روشنفکری در ایرانِ صد سال اخیر وارسی شده و با نگاهی سیستمی تحلیل شده‌اند. دستاورد این پژوهش آن است که روشنفکری ایرانی در نسلهای اخیر یکسره خود را ذیل چارچوب رمانتیستی تعریف کرده و رقابتهای معنایی را به کشمکشهایی جزئی در درون این بستر فرو کاسته است.
توضیحات : این رساله، متنی است که مدتها پیش، به سال ۱۳۷۶ نوشته شده، و این زمانی است که من تازه تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی را شروع کرده بودم و پاسخِ پرسشهای مرکزی خویش را در قلمرو فیزیولوژی اعصاب دنبال می‌کردم. این کتاب بعدتر در کانون خورشید به صورت انتشار داخلی منتشر شد و بحثهایی را میان دوستان برانگیخت. حالا که این سطور را می‌نویسم، بیست سال از آن تاریخ می‌گذرد و برخی از نتیجه‌گیری‌ها و آرایی که درباره‌ی شناخت‌شناسی و دامنه‌ی کاربست داده‌های عصب‌شناسانه در آن دارم، دستخوش تغییر شده است. با این وجود، این کتاب همچنان به نظرم سودمند رسید و به همین دلیل تصمیم به انتشارش گرفتم. هنگام خواندن‌اش باید به این نکته توجه داشت که بخشی از نتیجه‌گیری‌های این متن با برداشتهای امروزِ من تفاوت دارد، اما بدنه‌ی آن برایم پذیرفتنی است و به عنوان اندیشه‌های جوانی بیست و دو سه ساله، چه بسا همچنان امروز هم ارزش تامل داشته باشد.
توضیحات : مفهوم زمان چندان آشنا و نزدیک است، که نامفهوم و مبهم می‌نماید. در این کتاب از رویکردهای گوناگونِ عصب‌شناسانه، روان‌شناسانه، فیزیکی، و فن‌آورانه به مفهوم زمان نگریسته شده است. تاریخچه و سیر تحول دستاوردهای فن‌آورانه برای سنجش زمان، چگونگی رمزگذاری و فهم زمان در مغز انسان و سایر جانوران، و برداشتها و ادراکهای تازه‌ی برآمده از فیزیک مدرن درباره‌ی زمان، در کنار مرور اساطیر زمان و مردم‌شناسی فهم زمان در جوامع گوناگون، بنیادهایی هستند که با تکیه بر آنها دیدگاه انتقادی و پیشنهاد فلسفیِ نویسنده درباره‌ی ماهیت زمان و چگونگی خلق «من» در دل زمان، شکل گرفته است.
توضیحات : کتاب زندگاهان اثر شروین وکیلی، جلد نخست از مجموعه‌ی «تاریخ خرد» است که سیر اندیشه‌ی فلسفی را با محور گرفتنِ فرهنگ ایرانی بازخوانی می‌کند. گاهان کهن‌ترین شعرِ موجود در زبان‌های ایرانی و آغازگاه آیین و فرهنگی است که به تدریج در هزاره‌ی سوم پیش از میلاد در ایران شرقی زاده شد و به تدریج گسترش یافت و در نهایت تاسیس کشور ایران به دست هخامنشیان را ممکن ساخت. زندِ گاهان، شرح و تفسیری است فلسفی از این متن. نویسنده چهار شاخص را برای تفکیک متون فلسفی از سایر متون پیشنهاد می‌کند، و گام به گام نشان می‌دهد که گاهان -گذشته از اهمیتی که به عنوان یک شعرِ ادبی یا متن دینی دارد- یک متن فلسفی هم هست. پرسش محوری در این کتاب، بازسازی نظام فلسفیِ نهفته در گاهان است. این کار با مرور تفسیرها و شرح‌های موجود درباره‌ی گاهان، و نفد و واسازی‌شان انجام می‌شود، و در نهایت ساختار فلسفه‌ی نهفته در گاهان بر مبنای حدود پنجاه کلیدواژه‌ی پایه بازسازی و همچون نظامی از اندیشه‌ی پرسش‌مدار پیشنهاد می‌شود.
توضیحات : گروهی از افراد که به ظاهر ارتباطی با هم ندارند، به عنوان وارثان پیرمردی ثروتمند برگزیده می‌شوند و خانه‌ی زیبا و قدیمی‌اش را به ارث می‌برند. با این شرط که به زیرزمین خانه وارد نشوند و به خصوص به مبل‌های سیاهی که در آنجا وجود دارد نزدیک نشوند. نخستین روزی که همه‌ی ارث‌برندگان در خانه جمع می‌شوند، از سر کنجکاوی هر دو خطا را مرتکب می‌شوند. این داستان که بافتی نمادین دارد و در رده‌ی رمان وحشت نوشته شده، آنچه که در همان یک شب رخ می‌دهد را شامل می‌شود.
توضیحات : پرسش درباره‌ی ماهیت رفتار جنسی همجنس‌خواهانه در روزگار ما اهمیتی چشمگیر یافته و این تا حدودی به سیاسی شدن روزافزون این مفهوم باز می‌گردد. پرسشهایی کلیدی در این زمینه وجود دارند که گاه در چارچوبهایی نامعلوم و با روش‌شناسی‌هایی مشکوک پاسخ می‌یابند. پرسشهایی از این دست که همجنس‌گرایی رفتاری انتخابی، ارادی و موازی با دگرجنس‌خواهی است؟ یا آن که اختلالی زیست‌شناختی و نوعی بیماری به حساب می‌آید؟ باید آن را همچون انتخابی آزاد نزد شهروندانی آزاد به رسمیت شمرد، یا مانند نوعی بیماری و اختلال به آن نگریست؟ اهمیت یافتن و برجسته شدن‌اش در روزگار ما نتیجه‌ی پیشرفت و توسعه‌ی آزادیهای مدنی است، و یا این که جریانی سیاسی و موجی عوامانه این رونق را پدید آورده است؟ و در نهایت این که خاستگاه ظهور این الگوی رفتاری و توزیعش در سایر جانوران و مبانی ژنتیکی، هورمونی و عصب‌شناسانه‌اش چیست. این پرسشها در این کتاب از منظر جامعه‌شناسی زیستی و با رویکردی سیستمی و میان‌رشته‌ای پاسخ می‌گیرند و طی این روند بخش بزرگی از پیش‌داوری‌های نادرست و همچنین شعارهای خردستیزانه که این رفتار را احاطه کرده، واسازی و نقد می‌گردند.