کتابهای محمدعلی جمال زاده

توضیحات :  از مسائلی که در بررسی یکی بود و یکی نبود باید به آن دقت کرد٬ این است که اهمیت این کتاب بیشتر از قوت داستان‌های آن در تقدم آن نسبت به نمونه‌های دیگر است. نثر او هنوز برای داستان کاملاً آماده نیست و حال و هوای گزارشی نثر مشروطه را دارد اما به هر ترتیب این کتاب نقطهٔ شروع تغییر در داستان‌نویسی ایرانی است. جمالزاده خود در مقدمه‌اش ذکر می‌کند که این مجموعه را محض تفریح خاطر از مشاغل جدی‌تر نوشته‌است. « او هیچ‌گاه از داستان کوتاه نام نمی‌برد و همواره از رمان سخن می‌گوید. این نکته٬ نشان می‌دهد که داستان کوتاه به عنوان یک نوع مستقل ادبی در آن سال‌های زیادنویسی و رواج تحقیقات فاضلانه در متون ادبی کلاسیک٬ چقدر بی‌اعتبار و ناشناخته بوده‌است.»

از شاخصه‌های یکی بود و یکی بود طنز جمالزاده است. به‌طور کلی در رمان‌های اولیه نویسنده با لحن جدی و صریح به انتقاد از وضعیت سیاسی و اجتماعی می‌پردازد ولی در داستان کوتاه‌های اولیه نویسندگان از سلاح طنز استفاده می‌کنند تا در برابر قدرت بایستند و شاید این یکی از علل توفیق بیشتر آن‌ها باشد. «رمان‌های اولیه (شمس و طغرا٬ تهران مخوف٬ زیبا و مانند آنها) همزمان با داستان‌های کوتاه (یکی بود و یکی نبود و آثار دیگر) بلکه پیش‌تر از آن نوشته شده‌اند؛ در حالی که داستان کوتاه از جهت حضور مایه‌های فراوان طنز موفق‌تر بوده است.»

توضیحات : نخستین کسی که اقدام به گردآوری اصطلاحات عامیانه نمود محمد علی جمالزاده بود.ایشان در سال ۱۳۳۰ کتابی با نام (یکی بود یکی نبود) منتشر ساخت و در این کتاب که مجموعه ای از چند داستان کوتاه بود ضمن مقدمه ای اظهار داشت که باید نویسندگان فارسی دیگر سبک پیچیده و درباری مرسوم را کنار بگذارند و توجه بیشتری به کلمات عوامانه کنند و اظهار داشت که نوشته های ادبا به گونه ای باشد که عوام بفهمند (خدایش بیامرزد) و خواص بپسندند و او این امر را دموکراسی ادبی نامید.جمال زاده در انتهای کتاب یکی بود یکی نبود مجموعه ای از اصطلاحات و لغات عامیانه را گردآوری کرد که شاید بتوان گفت این اقدام نخستین تلاش برای ثبت و ضبط زبان محاوره ای فارسی بو.جمال زاده در سال های بعد (۱۳۴۱) کار خود را توسعه داد و کتابی حجیم در ۵۸۶ صفحه به نام فرهنگ لغات عامیانه منتشر ساخت. در این کتاب هزاران اصطلاح و واژه های عامیانه را جمع آوری و معانی آنها را توضیح داد.

توضیحات : این اثر از “محمد علی جمال‌زاده” در اواخر “نخستین جنگ جهانی، در برلن تالیف یافته و اینک چاپ دیگری از آن فراهم می‌آید. در این اثر، گزارشی از وضعیت اقتصادی ایران و به تعبیری نخستین تاریخ اقتصادی ایران در دوره‌ی قاجاری است که این اطلاعات را دربر دارد: کلیات در خصوص ایرات، تجارت ایران، واردات ایران، صادرات ایران، گمرک، راه‌های ایران، وسایل حمل مال التجاره از اروپا به ایران و بر عکس، صنعت ایران، اصلاحات، تشبثات مالیه‌ی ایران، بودجه‌ی دولت ایران، اوزان و مقادیر و مسکوکات، پست و تلگراف و تلفن، و زندگانی در تهران.”

توضیحات :  “صحرای محشر” داستانی از روز قیامت و شرح از قبر برخاستن مردگان و برپا شدن مقدمات محکمه عدل الهی و حاضر شدن افراد در برابر میزان سنجش اعمال و رسیدگی به احوال افراد است که در بستری از طنز ظریف به انتقاد از برخی افراد، عقاید، رفتار، خرافات و عوام فریبی ها می پردازد. در واقع این داستان مجموعه ای از داستان های کوتاه شامل شرح حال افراد مختلف در روز قیامت است از پیامبران گرفته تا شیخ و ملا و معتاد و خسیس و ساده لوح و … حتی شرح حالی از بزرگانی چون ابوسعید ابوالخیر و خیام می گوید که یکی از زیباترین بخش های این کتاب همین گفتگوی خیام و خداوند است.

شاید امروز که بیش از شصت سال از نوشتن این کتاب می گذرد مردم امروز بنا به تجربیاتی که پشت سر گذاشته اند روشن تر و آگاه تر از مردمان آن روزگار باشند و به نظر خواننده امروز این انتقادات چندان جسورانه نباشد اما توصیفات بسیار زیبا، نازک اندیشی ها، آیات و ضرب المثل ها و ابیات بجا و طنز ظریف آن، کتاب را خواندنی کرده است بعلاوه چون در توصیف وقایعی که رخ می دهد فرهنگ و زبان دوره نوشتن کتاب بسیار تاثیر داشته است و از آدم ها، مشاغل و اصطلاحاتی نام می برد که امروز دیگر خبری از آنها نیست کتاب خواننده را تا انتها با خود نگه می دارد و صفحه به صفحه شوق او را برای خواندن تازه می کند.