توضیحات : یزدگرد سوم سی و چهارمین و آخرین پادشاه ساسانی، پسر شهریار و نوهٔ خسرو پرویز و همسر محبوبش شیرین بود. در سال ۶۳۲ میلادی چون کسی از خانوادهٔ سلطنتی باقی نمانده بود، او را پیدا کرده و بر تخت نشاندند. به قولی هنگام بر تخت نشستن ۲۱ سال داشت و به مدت بیست سال پادشاهی کرد. با بپادشاهی رسیدن یزدگرد، بعد از چندین سالآشوب و تفرقه، سرانجام آرامش به ایران بازگشت و همه به اطاعت او درآمدند. حمله اعراب به ایران در زمان پادشاهی او رخداد که به تسخیر تیسفون و تقریباً سراسر قلمرو ساسانیان و شکست و آوارگی یزدگرد انجامید. یزدگرد در نتیجهٔ خیانت گروهی از زیردستانش در پیرامون مرو در آسیابی کشتهشد.
توضیحات : موضوع این کتاب، عبارت است از بررسی ایران ساسانی در آستانهی سقوط کامل این خاندان؛ یعنی، از هرمزد چهارم تا دوران بر تخت نشستن یزدگرد سوم. دوران مورد بررسی، از آن رو بیشتر شایان توجه است که بلافاصله پس از اصلاحات خسرو اول، انوشیروان، و رویدادهایی آغاز میشود که در دوران جانشینان او رخ داد و تا اندازهی زیادی پیآمد این اصلاحات بود.
توضیحات : در این کتاب تاریخ ایران در دوره ساسانی با اشاره به جنبههای مختلف فرهنگی, سیاسی, اجتماعی, تجاری و دینی بازگو شده, طی آن مولف کوشیده است تصویری از تمدن ایرانیان در آن روزگار به دست دهد. کتاب ذیل شش گفتار با این عناوین تدوین شده است: ۱ـ ‘طبقات مردم’ با موضوعاتی از این قبیل: گروه مردم, شاه و دربار, خاندانهای کشور, سپاه, روحانیان و آموزگاران, طرز اداره مملکت, مالیه, عدلیه, خانواده و مالکیت, صناعت و تجارت, اختصاصات تمدن ساسانی, ۲ـ ‘مذاهب ایران در زمان ساسانیان’ که شامل مباحثی از این دست است: دین زرتشت, مانی, مزدک, مذاهب بیگانه در ایران, جنبشهای سالیانه در زمان ساسانیان, هجرت ایرانیان به هندوستان و چین, آئین زردشت. ۳ـ سنگتراش, نقاشی و…. ۴ـ ‘ماخذ داستانهای ملی’ ۵ـ ‘برتریهای تمدن ساسانیان’ شامل موضوعاتی نظیر: حدود مرزهای ایران, تجملهای شاهنشاهان, سکههای ساسانی, نفوذ صنایع ساسانی در صنایع دیگر, چلیپای ترسایان در ایران, القاب در دوره ساسانیان. ۶ـ ‘سازمان اداری و مالیاتی ایران’ که طی آن مباحثی از این قبیل به چشم میخورد: دولت متحد, زبانهای رسمی, خراج نقدی و جنسی سرزمین سواد, وضع سرزمین سواد در اواخر دوره ساسانی, پول ایران در زمان ساسانیان. این مطالب با فهرست اعلام به پایان میرسد.
توضیحات : ساسانیان نام خاندان شاهنشاهی ایرانی است که از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی بر ایران فرمانروایی کردند؛ بنیان این شاهنشاهی یکپارچه را اردشیر ( یا ارتخشتره؛ از ارت: مقدس، و خشتره: شهریار ) بنا کرد. شاهنشاهان ساسانی که ریشهشان از استان پارس بود، بر پهنه بزرگی از آسیای باختری چیرگی یافته، گستره فرمانروایی خود؛ کشور ایران را برای نخستین بار پس از هخامنشیان، یکپارچه ساخته و زیر فرمان تنها یک دولت شاهنشاهی آوردند. پایتخت ایران در این دوره، شهر تیسفون در نزدیکی بغداد ( آن زمان نام روستایی کوچک در نزدیکی تیسفون بوده؛ که نامش به ظاهر، از یکی از نامهای بغ داد یا بخشوده خدا؛ و یا باغِ داد دوره ساسانی ریشه گرفته بوده ) ، در عراق امروزی بود. نام «ساسانیان» از «ساسان» گرفته شده، که اردشیر از نوادگان اوست و داریوش سوم هخامنشی ( دارایِ دارایان ) را از نیاکان او دانسته اند. نخست کارنامه اردشیر بابکان به این نسبت گواهی داده و بازهم به نوشته شاهنامه، ساسان پدر اردشیر، چوپانی بود از بازماندگان دارا که در فارس می زیست. اردشیر در دستگاه بابک که موبد آتشکده آناهیتا، همچنین شهردار و مرزبان پارس بود، پرورش یافت، ولی درباره نسبت او با بابک اختلاف وجود دارد. او به گواهی بسیاری از تاریخی نویسان، مردی نیرومند و دلیر بود که سرانجام بر اردوان پنجم اشکانی در دشت هرمزگان پیروز شده و تسخیر سرزمینی که خود به آن ایران میگفت را آغاز کرد.