توضیحات :  کتابی که اکنون در دست دارید مجموعه مقالاتی است که یک معلم فرانسوی به نام امیل لوسوئور نوشته است. وی بعنوان استاد رشته اقتصاد و حقوق سیاسی و معاون دانشکده در دانشکده حقوق تهران بین سالهای ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۱ (۱۲۹۸ – ۱۳۰۰ شمسی) در ایران خدمت کرده است. چنانکه می دانید این دوره یکی از بحرانی ترین ادوار تاریخ میهن ماست. اوضاع آن زمان را بر حسب نظم تاریخی وقایع و با وسواس یک خبرنگار دقیق و مطلع یادداشت نموده است و آنها را به تدریج برای درج در روزنامه ها و مجلات فرانسوی به پاریس ارسال و با امضاهای مستعار به چاپ رسانیده است.

همانطور که در متن کتاب مطالعه خواهید نمود آقای لوسوئور جزو کادر آموزشیی اولین دانشکده حقوق به تهران آمده است. این دانشکده وابسته به وزارت دادگستری بوده است، که بدستور وثوق الدوله در دوران نخست وزیریش به منظور تربیت کادر قضائی و اداری تحصیل کرده تاسیس شده بود. او در اواخر سال ۱۹۱۸ به تهران آمده است و علاوه بر تدریس در کلاسهای دانشکده معاونت آن را نیز بر عهده داشته است. بطوریکه از یک طرف در تماس نزدیک با اغلب دانشجویان دانشکده یا نسل انقلابی و پیشرو جامعه بوده است و از طرف دیگر به علت مسئولیت معاونت اداریش مجبور بوده است در تماس دائم با وزیر و اولیای دادگستری و ادارات تابعه آن و وزرای دیگر کابینه های وقت باشد، بعلاوه جزو میسیون فرهنگیی فرانسه و یکی از اعضاء سفارت فرانسه در دولت بوده است.

مهمتر از همه ارتباط او با عالیترین مرجع تصمیم گیریی حکومت یعنی دربار وقت بوده است. زیرا بطوری که خود او می نویسد چند نفر از اساتید دانشکده حقوق و حقوقدانان فرانسوی وظیفه تدریس این رشته را به شاه جوان مملکت یعنی احمد شاه قبل از رسیدن او به سن بلوغ و تاجگذاری ی رسمی اش بر عهده داشته اند و بدیهی است از این طریق او به اطلاعاتی دسترسی داشته است که بقیه تاریخ نویسان خارجی یا ایرانی که حوادث آن روزهای سیاه را وقایع نگاری می نموده اند از آن محروم بوده اند…

توضیحات : این کتاب بخشى از تاریخ ابوجعفر طبری شمرده مى‏شود که پروفسور نولدکه آن را به آلمانى ترجمه کرده و با تعلیقات مفصل به چاپ رسیده است. در راس حکومت ساسانی شاه قرارداشت که دارای اختیارات کامل بود. نخستین مقام اداری پس از وی وزرگ فرمادار نام داشت که باید کشور را تحت نظارت شاه اداره می‌کرد. اداره کشور در زمانی که در سفر یا جنگ بود معمولا به نیابت از وی در اختیار وزیر اعظم یا وزرگ فرمادار بود. وی گاهی یه سرداری سپاه نیز گماشته می‌شد و در جنگها شرکت می‌کرد. مذاکرات سیاسی نیز از وظایف وزرگ فرمادار بود. از وزرای مشهور ساسانی می‌توان ابرسام وزیر اردشیر و مهرنرسه وزیر یزدگرد اول و سورن پهلو وزیر وهرام پنجم را نام برد.

جامعه ایران در دوره ساسانی به صورت طبقاتی اداره می شد.در راس جامعه خاندان شاهی بود و پس از آن روحانیان (آسَروَن)، جنگاوران(ارتیشتاران)، دبیران، و سپس توده مردم. عضویت در یک طبقه موروثی بود اما در قوانین امکان انتقال ارتقای طبقاتی هم وجود داشت که بسیار نادر اتفاق می افتاد. برای ارتقای طبقه شخص باید هنر یا قابلیت ویژه ای از خود بروز می داد تا بتواند به طبقه مناسبش ارتقا پیدا کند. قانون چنین بود که وی باید هنرش را به شاه عرضه کند و پس از تایید موبدان و هیربدان به طبقه مورد نظر ارتقا یابد. هر طبقه خود به طبقاتی جزیی تر تقسیم می شد که البته ترتیب یا جزییات کامل آنها مشخص نیست.طبقه روحانیان شامل قاضیان (دادوران) مغان، موبدان، هیربدان، دستوَران، اندرزبدان (آموزگاران) می شد.این دسته ها هریک وظایف مجزایی داشتند.

دبیران نیز دسته هایی داشتند که برخی را امروز می شناسیم عبارتند از منشیان، محاسبان، نویسندگان احکام دادگاه ها، نویسندگان قراردادها، مورخان، پزشکان، منجمان. تفکیک بین طبقات در ایران به شدت مراعات می شد به طوری که اگر شاه در حالت مستی از یک خواننده می خواست با نوازنده از طبقه دیگر همنوایی کند وی باید عذر می خواست. حقوق مدنی در این دوره بر اساس اوستا و زند بود.

توضیحات :  شالوده فکری دگماتیسم در جنبش کمونیستی جهان، پس از دهها سال جمود فکری و سترونی اندیشه، زیر فشار عظیم واقعیات زندگی در حال فرو ریختن است. دوران پندارهای خوش مبنی بر دست یافتن به حقایق جاودانه و جهانشمول به مرور سپری می شود و زمینه کندوکاو پر وسواس در گوهر روندها و پدیده های تاریخی و اجتماعی و ارزیابی انتقادی راه پیموده شده به دور از دگمها و پیشداوری ها از هر باره فراهم تو می گردد. در سرزمین انقلاب اکتبر که دهها سال زیر بختک دیکتاتوری و به دنبال آن سالهای متمادی در برزخ رکود همه جانبه دست و پا زده است، گامهای اولیه در راستای وداع ابدی با سنن و میراث شوم استالینی برداشته می شوند. تدابیر و اقدامات گوناگون برای نوگرانی و دگرگون سازی همه جانبه حیات اجتماعی و در جهت غلبه بر ناهنجاریهای عمیق موجود، بازتاب روندی امیدبخش به مثابه جزئی از یک حرکت فراگیر نوین در کل جنبش کمونیستی جهان و طلیعه ای از یک رنسانس فکری تمام عیار در مجموعه این جنبش است.

اگر طی دهه های گذشته جزم اندیشی، تعطیل دمکراسی و تخطئه و حتی سرکوب هر حرکت و تفکر نوگرایانه و مستقل، با تکیه بر اهرم روابط ناسالم کمینترنی جنبش کمونیستی را در کام بحرانی ژرف فرو برده بودند، امروز شیوه تفکر نوین از راه باز نگری انتقادی گذشته در هم شکستن شجاعانه دگمها و پیشداوریها و دامن زدن به روندهای آموزشی خلاق جای خود را بیش از پیش در میان این جنبش می گشاید و به مثابه راه برون رفت از بحران ضرورت می یابد. در چارچوب کنکاشهای نوین و بازنگری انتقادی راه پیموده شده موضوع “انقلاب اکتبر” به مثابه رویدادی تاریخی با پیامدهائی اما فوق العاده متناقض و بغرنج جلی ویژه ای را اشغال کند و بدون تردید از بحث انگیز ترین موضوعات است…

توضیحات :  موضوع زناشوئی و احکام آن در ایران باستان یکی از مسائل و مطالبی است که کمتر روی آن بحث شده و شاید بتوان ادعا کرد که تا کنون کتابی مستقلا راجع به آن نوشته نشده است. زیرا درست است که کتابهای متعدد و مختلفی درباره ایران باستان چه بزبان پارسی و چه بزبانهای بیگانه نوشته شده و وقایع تاریخی و سیاسی و اجتماعی آن زمان تشریح گردیده است، ولی در آن کتابها از مسائل حقوقی کمتر سخن رفته است، بنابراین تشریح و بیان احکام حقوقی بویژه قواعد ورسوم زناشوئی خالی از اشکال نیست و اگر در این کتاب درست حق مطلب ادا نشده، بواسطه فقدان منابع و مآخذ حقوقی و تاریخی بوده است. چنانکه می دانیم قسمت بیشتر اوستا بر اثر تسلط عرب و در ازمنه اسلامی نابود شده است و هر چند تمام قسمتهای اوستا و کتب دینی دیگر تا قرن نهم میلادی هنوز موجود بوده بالااقل ترجمه پهلوی آنها به انضمام تفسیر معروف به زند را در دست داشته اند ولی صعوبت زندگانی که در آن تاریخ گریبانگیر زرتشتیان شده بود، مجال نمی داد که نسلا بعد نسل این مجموعه بزرگ دینی را رونویس کنند؛ و چون در این زمان دیگر دولتی که مروج دین زرتشتی باشد وجود نداشت و نسکهای حقوقی بیفایده و خالی از اهمیت و اعتبار بود…

توضیحات :  تاریخ بیست و چهار ساله ایران در عهد شاه اسماعیل به طور کلی دوره ای بی ثبات، متزلزل و پر آشوب و آکنده از نزاع و بحران و وحشت است و این بر خلاف چیزیست که غالبا در نظر خاص و عام رایج است. محققان و مورخان از ابتدای کار تاکنون نظرات مثبتی در مجموع به کارنامه شاه اسماعیل داشته و او را ستوده اند.برخی نیز با بزرگنمایی و افسانه پردازی، مشخصاٌ، خواننده را به گمراهی کشانده اند. گروه دیگری هم بوده اند که به صورت مغرضانه و صرفا با هدف تخریب و کوبیدن اسماعیل، وی را معروض بمباران حملات و نکوهش و تحقیر ساخته اند. انتخاب گزینشی منابع و تاکید بر آنها و چشم پوشی کردن آگاهانه از بسیاری از مسائل و صدور نتیجه های خلاف واقع از این مقدمه ها به معیت ایراد پاره ای از مطالب نادرست تاریخی، از جمله ایرادات این دست از نوشته هاست. این کتاب چنانکه از نامش پیداست، در صدد اصلاح آموخته ها و تکمیلِ شناخت ما از این دوره مهمِ بیست و چهار ساله است و از جمله ویژگی های آن، توجه به حوزه کهن ایران فرهنگی در جنوب غربی آسیا و آسیای مرکزی و نقش شاه اسماعیل یا به نحوی سلسله صفویه در تحولات و دگرگونی های عظیم این منطقه در بلندمدت است؛ چنانکه نپرداختن به این مساله مهم یکی از کاستی ها و نواقص در حوزه صفویه شناسی بود.

اثر حاضر پژوهشی است جامع، اصولی و روشمند با بهره گیری از منابع تازه و جدید که در تحقیقات کهنه پیشین از آنها استفاده نشده بود و می کوشد بابِ تازه ای در آگاهی ما از موضوع مورد بحث بگشاید. محتوای کتاب در دو فصل و در مجموع هجده بخش، تنظیم شده که به زوایای گوناگون این دوره پرحادثه می پردازد و بر امور سیاسی و نظامی متمرکز نیست.

توضیحات : از آنجا که نظام هنری و زیبا شناختی رابطه مستقیم بر فرهنگ جامعه دارد؛ هنر دارای مصادیق متعدد و گسترده ای همانند شعر، موسیقی، نقاشی، معماری، صنایع دستی و اموری از این قبیل می گردد. فرهنگ هر جامعه هنر آن جامعه را هدایت و رهبری می نماید و فرهنگ در قالب آن تحقق عینی مییابد. فرهنگ و هنر در سرزمین ایران طی هزاران سال تاریخ پرفراز و نشیب، همواره در جلوه هایی گوناگون تجلی یافته است. فرهنگ و هنری به قدمت، در جلوه هایی از خلاقیت و شیوه های زندگی بروز یافته است. اگر خلاقیت و از آن جمله خلاقیت هنری را، استعداد تولید ایده های فراوان و به کار بستن شیوه ها و روش های گوناگون بدانیم، بی تردید یکی از پایه های لازم برای آن همین اندوخته های فرهنگی و هنری، دیدن و تأمل و تجربهٔ آثار گذشتگان است. در این زمینه میراث فرهنگی و هنری ایران منبع لایزال آموزش و پرورش خلاقیت هنری است. و رشد و بالندگی این خلاقیت پیوسته در گرو شناخت آن میراث است. پژوهش، حفظ و احیا و معرفی میراث فرهنگی و هنری ایران سبب بالندگی روح، ارتقاء اعتماد به نفس و مایه فخر و مباهات هنر ایرانی است و توجه به آن بسیار حائز اهمیت است. گذشتگان ما تا پای جان در حفظ و حراست این یادگارهای گران بها تلاش کرده اند، شایسته نیست که نسبت به اهمیت این مقوله و ارزش های نهفته آن غفلت شود و اکنون وظیفه ما این است که همچون پدران خود میراث هنری جاویدان کشورمان را نگهداری کنیم.

توضیحات :  دوران سلوکی دوران اشکانی، نبردهای بزرگ ایران و رم. رنسانس فرهنگی و دینی در دوران بلاش اشکانی و آنگاه دوران ساسانیان. نخست داستان اردشیر بابکان را میخوانیم و سپس ماجرای پادشاهان جهانگشا و بزرگ تاریخ ایران،… ساسانیان پس از ۴۳۰ سال جهانداری، سرنگون میشوند تا اعراب بر ایران چیره شوند. بهرام روشن ضمیر، اکنون ویرایش نوین و دگرگون شده ای از آنرا به جامعه فرهیختگان ایران پیشکش میکند.

توضیحات : آنچه که میخوانید نسخه دیجیتالی و به طور جزئی ویراست شده کتابی با همین عنوان است که در سال ۲۰۱۶ از طرف موسسه اچ اند اس لندن به چاپ رسیده بود. این کتاب مجموعه برخی مقاله هایی است که بین سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۵ نوشته ام. اکثر نوشته هایی که برای این مجموعه انتخاب شده اند، به نوعی در رابطه با هویت و مناسبات قومی از منظر تاریخ زبان و جنبه های سیاسی و فرهنگی این موضوع هستند. در این رهگذر، جغرافیای اصلی مورد نظر این بحث بطور کلی ایران و از جمله آذربایجان در همسایگی و ارتباط با کشورها و مناطق همسایه دور و نزدیک مانند قفقاز، آسیای صغیر و میانه است. اکثر این مقالات قبلاً یا در تارنمای شخصی من «چشم اندازه» و یا در رسانه های دیگر به چاپ رسیده اند.
نقشه هایی که در فصل سرگذشت زبانها و مقاله «ترکمن‌چای – پایان حاکمیت ایران بر قفقاز» خواهید دید توسط نگارنده و به کمک همکاران فنی گرافیک ساخته شده اند. بقیه تصاویر از ویکی پدیا هستند و انتشار آنها آزاد است.

توضیحات :  آنچه می خوانید عبارت از بخش بسیار کوچکی از اثر علمی کلاسیک، یازده جلدی و ناتمام تاریخ تمدن نوشته ویل دورانت و همسرش آریل دورانت است که از سالهای ۱۹۳۰ به بعد به تدریج انتشار یافت و به زودی به زبانهای مختلف ترجمه شده و به اثری درجه اول و مرجع درباره تاریخ تمدن جهان تبدیل گردید. این سلسله کتابهای ویل و همسرش آریل دورانت تاریخ تمدن بشریت را از ابتدای آن (تمدن خاورزمین) تا قرن هجدهم (عصر ناپلئون) بررسی می کند. بخش بسیار کوچکی از این اثر درباره ایران باستان (اساساً مادها و هخامنشیان) و فصل کوچکتر بیستم از جلد هفتم همین سلسله کتابها تحت عنوان «چالش اسلام، ۱۵۶۶ – ۱۶۴۸» است که به فراز و نشیب دو دولت بزرگ مسلمان یعنی امپراتوریهای عثمانی و صفوی می پردازد. همین دو بخش کوچک از کتاب پرحجم دورانت است که در اینجا به شما تقدیم می شود. همچنین بی مناسبت ندیدم که مقدمه جلد نخست «میراث شرقی ما» این مجموعه را به عنوان بخشی از مقدمه همین کتابچه به آن اضافه کنم. شاید برای خوانندگان این کتابچه نظریات کلی ویل دورانت درباره عوامل فراز و فرود تمدنها و انطباق آن در مقیاس کوچکتر ایران باستان و بعدها شرق مسلمان آموزنده باشد…

توضیحات :  سیاحتنامه اولیا چلبی، جهانگرد معروف عثمانی (۱۶۱۱ – ۱۶۸۲) که حدود ۳۷۰ سال پیش دیده های خود را از ده ها مملکت و سرزمین جهان آن دوره در یازده جلد به قلم آورده، نکات و تفصیلات فوق العاده جالبی درباره بسیاری نقاط ایران آن زمان زندگی مردم و فرهنگ و زبان آنان دارد که تاکنون عموماً از حیطه توجه ایرانیان به دور مانده است.

در رابطه با دوره صفوی تاریخ نویسی ایرانی از قرن بیستم به بعد به خوبی از تواریخ و سیاحتنامه های اروپایی استفاده کرده اند. اما سفرنامه های شرقی مورد توجه چندانی قرار نگرفته اند یک دلیل این امر کم بودن سیاحتنامه ها به زبانهای اصلی خاورمیانه یعنی عربی، فارسی و ترکی است در حالی که درباره همین دوره می توان آثار فراوانی به زبانهای اروپایی یافت.

چلبی از سیاحان معدودی است که از عثمانی برخاسته در کشورهای دیگر و همسایه سفر کرده و خاطرات سفر خود را به زبان خود یعنی ترکی عثمانی ثبت کرده است. این در عثمانی مصادف است با زمان سلطان مراد چهارم و در ایران زمان سلطنت شاه صفی یعنی مدت کوتاهی پس از عقد قرارداد صلح بین ایران شیعه و صفوی و عثمانی سنی در ترکیه امروز اولیاء چلبی هنوز معروفترین و محبوبترین سیاح به شمار می رود و درباره سیاحتنامه او ده ها کتاب و صدها رساله نوشته شده است.

چلبی دو بار (۱۶۴۷) و (۱۶۵۴) به ایران رفته و دیده ها و یا گاه شنیده های خود را از شهرها و ولایات گوناگون شمال غرب ایران آن دوران از قبیل تبریز، اردبیل، ارومیه، مراغه، همدان، نخجوان، گنجه، ایروان، تفلیس، دربند و باکو به قلم آورده است. در آن دوران هنوز شرق مسلمان تحت حاکمیت دو امپراتوری بزرگ عثمانی و صفوی بود و هنوز قفقاز از ایران جدا نشده بود…

توضیحات : تاریخ نوین ایران اثری از م. س. ایوانف و ترجمه هوشنگ تیزابی میخاییل سرگیویچ ایوانف ایرانشناس روس و نویسنده کتب متعدد درباره تاریخ ایران. استاد علوم تاریخ در دانشگاه دولتی مسکو و مسولل کرسی تاریخ کشورهای خاورمیانه است. ایران دارای تاریخ چند هزار ساله است. در قرون ششم الی چهارم قبل از میلاد در اراضی ایران، دولت برده داری هخامنشی حکومت می کرد که در عصر خود یکی از بزرگترین حکومت های برده داری بود و مرزهای آن از غرب به دربای مدیترانه و از شرق تا رودخانه سند ادامه داشت. در قرون سوم الی هفتم بعد از میلاد در ایران پادشاهان دیگری به نام ساسانیان حکومت را در دست داشتند که در نتیجۀ لشگرکشی ها و جنگهای اعراب، این سلسه نیز سقوط کرد…

توضیحات :  مقاله «کارتر و سقوط شاه: روایت دست اول» که به قلم مایکل لدین، دبیر اجرائی واشنگتن کوارترلی و ویلیام لوئیس، استاد علوم سیاسی دانشگاه جرج واشنگتن نوشته شده و در دومین شماره دوره سوم واشنگتن کوارترلی درج گردیده، پژوهش آکادمیک مختصر و مفیدی است که می کوشد به این سوال پاسخ دهد که تلازم چه نقایص ساختاری در دستگاه اداری آمریکا و چه دوگانگی ها در ارگانهای عالی تصمیم گیری و چه اشتباههائی در ارزیابی های اطلاعاتی از جانب سازمانهای جاسوسی آن کشور و چه خطاهایی در برخورد با انقلاب اسلامی ایران موجب شکست ایالات متحده امریکا در ایران گردید.

این روایت که توضیح می دهد ایالات متحده آمریکا چه برخوردی با بحران ایران بویژه در سالهای سرنوشت ساز ۱۹۷۸ – ۱۹۷۹ داشته تا حدی بر اساس گفتگوهائی نوشته شده است که نویسندگان مقاله در چندین ماه گذشته با مطلعین و دست اندرکاران انجام داده اند. قرار اصلی ما این بوده است که هیچیک از این مطلعین و دست اندرکاران معرفی نشوند و به هیچ سخنی از آنان به هیچ صورتی استناد نشود لذا ما این مقاله را جز در مواردی که خواسته ایم توجه خوانندگان را به چند منبع منتشر شده مهم جلب کنیم بدون هر پانوشتی برشته تحریر در آورده ایم.