توضیحات : در باستان شناسی و تاریخ عصر پیش از اختراع خط توسط بشر دوران ما قبل تاریخ و پس از آن دوره تاریخی خوانده می شود و بر همین اساس ما نیز تمدنهای موجود در ایران را به دو دسته تمدنهای ماقبل تاریخ و تمدنهای تاریخی تقسیم می کنیم . هنگامی که صحبت از ایران می شود سرزمینی در غرب و جنوب غربی قاره پهناور آسیا را متصور می شویم که از شمال شرق به رودخانه جیحون ، از شمال به دریاچه خزر ، از شمال غرب به کوههای قفقاز و آسیای صغیر ، از غرب به منطقه حاصلخیز میانرودان ( یا بین النهرین که همان ناحیه تمدن پرور بین دو رود دجله و فرات است )، از شرق به وادی هند و رود سند و از جنوب به خلیج پارس و دریای ایران یا همان دریای سیستان محدود گردیده است . این سرزمین در ادوار مختلف تاریخی خاستگاه تمدن ها و فرهنگهای غنی بشری بوده ، مطالعات و پژوهش های تاریخی انبوهی را معطوف به خود ساخته است . در باستان شناسی و تاریخ عصر پیش از اختراع خط توسط بشر دوران ما قبل تاریخ و پس از آن دوره تاریخی خوانده می شود و بر همین اساس ما نیز تمدنهای موجود در ایران را به دو دسته تمدنهای ماقبل تاریخ و تمدنهای تاریخی تقسیم می کنیم .

توضیحات : یونس معروف به میرزا کوچک در محله استاد سرای رشت متولد شد. چون پدر یونس میرزا بزرگ نام داشت، یونس از کودکی به میرزا کوچک و سپس به نام کوچک خان یا کوچک جنگلی شهرت یافت. وی در دوران کودکی و جوانی در صالح آباد رشت و مدرسه جامع و مدرسه محمودیه تهران صرف و نحو و مقدمات علوم دینی را فرا گرفت. اما حوادث کشور، مسیر افکارش را تغییر داد و به صف مجاهدان مشروطیت پیوست. او شاهد به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی، توسط محمد علی شاه و تحصن علما در سفارت عثمانی بود. او به امید نجات مشروطه به مجاهدین پیوست و در فتح قزوین شرکت کرد و با مشاهده ی اعمال خلاف بعضی از مجاهدین به موطن خود رشت بازگشت، اما بار دیگر به مجاهدین پیوست و در فتح تهران شرکت نمود و با قوای استبداد جنگید.

توضیحات : هنگامی که سخن از تاریخ ایران می‌رود، باید به این نکته توجه داشت که آیا منظور تاریخ اقوام و مردمانی است که از آغاز تاریخ تا کنون در مرزهای سیاسی ایران امروزی زیسته‌اند یا تاریخ اقوام و مردمانی است که خود را به نحوی از انحاء ایرانی می‌خوانده‌اند و در جغرافیایی که دربرگیرنده ایران امروز و سرزمین‌هایی که از دیدگاه تاریخی بخشی از ایران بزرگ (ایرانشهر) بوده‌است زیسته‌اند.

گاه تاریخ ایران را از ورود آریایی‌ها که نام ایران نیز از ایشان گرفته شده‌است، به فلات ایران آغاز می‌کنند. ولی این به این معنی نیست که فلات ایران تا پیش از ورود ایشان خالی از سکنه یا تمدن بوده‌است. پیش از ورود آریاییان به فلات ایران تمدنهای بسیار کهنی در این محل شکفته و پژمرده شده بودند و تعدادی نیز هنوز شکوفا بودند. برای نمونه تمدن شهر سوخته در سیستان، تمدن عیلام در شمال خوزستان، تمدن جیرفت در کرمان، تمدن تپه سیلک در کاشان، تمدن اورارتو در آذربایجان، تمدن تپه گیان در نهاوند و تمدن مانناییان در کردستان و آذربایجان و و تمدن کاسی‌ها در لرستان ذکر می‌شود.

نقشه قلمرو سلسله‌های حاکم بر ایران و گستره حکومتی سلسله‌های مختلف از دودمان هخامنشیان تا حکومت جمهوری اسلامی. در این نقشه سلسله‌هایی که بر غالب ایران مسلط بوده‌اند، متذکر شده‌اند و حکومت‌های ملوک طوایفی و محلی ذکر نشده‌اند. همچنین هنگامی که سرزمین کنونی ایران بخشی از یک امپراطوری خارجی بوده در این نقشه ثبت نشده است به عنوان مثال وقتی ایران زیر حکومت سلوکیان، خلفای راشدین، امویان، عباسیان و مغول بوده است.

نکته مهم دیگر شناخت وضع مناطق داخلی ایران در زمان شکل‌گیری و رواج تمدن‌های کهن است. یعنی فهم اینکه در زمان تمدن‌ها و دولت‌های باستانی چون سومر، کلده، اور، بابل، آشور، اورارتو و نظائر آن، وضع این مناطق داخلی فلات ایران، که مجزا از منطقه مستقیم تحت حاکمیت این تمدن‌ها و دولت‌ها بوده‌است، به چه نحوی جریان داشته‌است؟

توضیحات :  در آغاز قرن ۱۶ میلادی پیشرفت و ترقی محسوس در ادبیات و صنایع اروپا حاصل گردید و بواسطه ی امتیازاتی که از قرنهای پیشین داشت و تحول و تنوعی که در سبکهای معماری، سنگتراشی و سایر هنرهای زیبا و نویسندگی پدید آمد و اهمیت تاثیری که این پیشرفت و تحول در عالم ادبیات و فنون ظریفه یافت آن را ” رنسانس ” یا تجدید حیات ادبیات و صنایع گفته اند.

توضیحات : در چهل و پنج سال پیش از این در پایان سال ۱۲۹۹ فصلی از تاریخ ایران درهم نوردیده شد و فصلی از نو آغاز گردید. بازماندگان آن دوره چون در آن روزها زیسته اند هنوز پی بشکوه و جلال این فصل نوین نبرده اند. دریغا که گواهان حوادث جهان تازنده اند نمی توانند خوب و بدروزگاری را که بریشان گذشته است بسنجند و همیشه تاریخ نویسان باید رنج ببرند و حقیقت را از زیر پرده های خاموشی و فراموشی بیرون بکشند. درباره دوره ای که از ۴ اسفندماه ۱۲۹۹ تا۲۵ شهریورماه ۱۳۲۰ بیست سال و چهل و یک روز برایران گذشت می بایست یادگاری که حقیقت جویان تاریخ بپسندند و آنرا وارسته از هرگونه خوش آیندگویی و غرض ورزی بدانند برای فرزندان ایران که قطعا روز بروز برمجد و عظمت آن بیشتر پی خواهند برد باقی بماند. این وظیفه دشوار را من دراین اوراق برعهده گرفتم و کوشیدم درهرزمینه دوران پیش از آن را با این دوره بسنجم و ایزد داوآفرین گواهست که دست و پایم نلغزید و حق و حقیقت در هر ورق و هر سطر و هر کلمه گواهان من بودند.

توضیحات : این کتاب شامل گزارش هایی از سفیر امریکا سولیوان و کاردار امریکا ناس در آستانه انقلاب ۱۳۵۷ می باشد که جدیدا از سوی سایت ویکی لیکس منتشر شده است

متن فارسی اسناد ویکی لیکس :

نقشه اپوزیسیون برای عزل شاه ( طرحی که میناچی به سفیر انگلیس داد )

آتش سوزی سینما رکس با اجازۀ حکومت بود ( اطلاعاتی که منبع آگاه در اپوزیسیون داد )

شایعاتی درباره شاه : از بیماری سرطان تا ترور در شمال ( طوفانیان درباره ملاقات با شاه چه گفت؟ )

ارتش از دولت برای مقابله با تظاهرات ناراضی است ( گزارش سفیر آمریکا از کشتار ۱۷ شهریور )

پیشنهاد نهضت آزادی برای آیندۀ شاه ( راه حلی که اپوزیسیون به آمریکایی ها داد )

مردم به زودی جذب آیت الله خمینی خواهند شد ( پیش بینی سفیر آمریکا دربارۀ نظام پهلوی )

توضیحات : جنگ‌های انگلستان و ایران بین انگلستان و ایران در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار رخ داد. این جنگ‌ها که از نوامبر ۱۸۵۶ تا آوریل ۱۸۵۷ (نزدیک به پنج ماه) به طول انجامید به جدایی رسمی هرات از ایران منجر شد. سپاهیان ایران هرات را که حاکم آن با حمایت انگلیسی‌ها اعلام استقلال کرده بود محاصره کردند. اما به علت اشغال جزیره خارگ به وسیله نیروی دریایی انگلیس و اولتیماتوم آن کشور به ایران، سپاهیان ایران به محاصره هرات پایان دادند و این امر به‌تدریج مقدمات جدایی افغانستان را از ایران فراهم ساخت تا اینکه در سال ۱۲۷۳ هـ. ق از ایران جدا شد. هرات بخشی از ایران بود جیمز اوترام طی اولتیماتومی از ایران خواست که از هرات دست بکشد. انگلستان می‌خواست که افغانستان مستقل شود تا در دسترس روسها و توسط پادشاه قاجار قرار نگیرد. در این دوره روابط ایران و روسیه بصورت اتحاد بود. و این امر نگرانی بریتانیا را برانگیخت…

توضیحات : این کتاب بخشى از تاریخ ابوجعفر طبری شمرده مى‏شود که پروفسور نولدکه آن را به آلمانى ترجمه کرده و با تعلیقات مفصل به چاپ رسیده است. در راس حکومت ساسانی شاه قرارداشت که دارای اختیارات کامل بود. نخستین مقام اداری پس از وی وزرگ فرمادار نام داشت که باید کشور را تحت نظارت شاه اداره می‌کرد. اداره کشور در زمانی که در سفر یا جنگ بود معمولا به نیابت از وی در اختیار وزیر اعظم یا وزرگ فرمادار بود. وی گاهی یه سرداری سپاه نیز گماشته می‌شد و در جنگها شرکت می‌کرد. مذاکرات سیاسی نیز از وظایف وزرگ فرمادار بود. از وزرای مشهور ساسانی می‌توان ابرسام وزیر اردشیر و مهرنرسه وزیر یزدگرد اول و سورن پهلو وزیر وهرام پنجم را نام برد.

جامعه ایران در دوره ساسانی به صورت طبقاتی اداره می شد.در راس جامعه خاندان شاهی بود و پس از آن روحانیان (آسَروَن)، جنگاوران(ارتیشتاران)، دبیران، و سپس توده مردم. عضویت در یک طبقه موروثی بود اما در قوانین امکان انتقال ارتقای طبقاتی هم وجود داشت که بسیار نادر اتفاق می افتاد. برای ارتقای طبقه شخص باید هنر یا قابلیت ویژه ای از خود بروز می داد تا بتواند به طبقه مناسبش ارتقا پیدا کند. قانون چنین بود که وی باید هنرش را به شاه عرضه کند و پس از تایید موبدان و هیربدان به طبقه مورد نظر ارتقا یابد. هر طبقه خود به طبقاتی جزیی تر تقسیم می شد که البته ترتیب یا جزییات کامل آنها مشخص نیست.طبقه روحانیان شامل قاضیان (دادوران) مغان، موبدان، هیربدان، دستوَران، اندرزبدان (آموزگاران) می شد.این دسته ها هریک وظایف مجزایی داشتند.

دبیران نیز دسته هایی داشتند که برخی را امروز می شناسیم عبارتند از منشیان، محاسبان، نویسندگان احکام دادگاه ها، نویسندگان قراردادها، مورخان، پزشکان، منجمان. تفکیک بین طبقات در ایران به شدت مراعات می شد به طوری که اگر شاه در حالت مستی از یک خواننده می خواست با نوازنده از طبقه دیگر همنوایی کند وی باید عذر می خواست. حقوق مدنی در این دوره بر اساس اوستا و زند بود.

توضیحات : مادام کارلا سرنا یک جهانگرد ایتالیایی قرن نوزدهم اروپا بود که در زمان حکومت قاجار و همزمان با سلطنت ناصرالدین شاه از طریق دریای خزر به ایران آمد. سفرنامه او با نام سفرنامه مادام کارلا سرنا ( یا آدمها و آئین ها در ایران) شناخته می شود که در احوال، خلق و خو و آداب و رسوم ایرانیان است. وی در این سفرنامه که تحت عنوان سفرنامه مادام کارلا سرنا یا  آدمها و آئین‌ها در ایران به چاپ رسیده است مطالب بسیار جالب و مهمی را به ثبت رسانده است. کتابی که به قول مترجم آن (آقای علی‌ اصغر سعیدی)، اکنون به یمنش می‌توان از آئین‌ها، نحوه‌ی معاشرت و یا سرگرمی‌های سنتی و همچنین از پروسه‌ی تحولات مدرن ایران با خبر شد. این طور که در مقدمه کتاب به قلم مترجم آمده، نخستین ملاقات این بانوی ایتالیایی با ناصرالدین شاه در پاریس صورت گرفته است، بنابراین قبل از سفر مادام کارلاسرنا به ایران، و نوشتن سفرنامه‌اش، پادشاه مستبد ایران (ناصرالدین شاه) با فرهنگ اروپایی آشنایی داشته است. ذکر این نکته کمک می‌کند تا دلیل تاب آوردن شاه را نسبت به انتقادات و بدگویی‌های مادام کارلا سرنا در کتابش بفهمیم. انتقادات و به اصطلاح بدگویی‌هایی که وی از برخی شرایط ایران و زندگی ایرانی در کتاب خود آورده است.

توضیحات : معاهده گلستان؛ پیمانی است که در تاریخ ۳ آبان ۱۱۹۲ مصادف با ۲۵ اکتبر ۱۸۱۳، در پی جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار بین این دو کشور امضاء شد. به دنبال این قرارداد، حکومت بخش‌هایی از شمال دولت شاهنشاهی ایران شامل قفقاز ،ارمنستان و ایالت‌های شرقی گرجستان یعنی کاختی و کارتلی از ایران سلب و به روسیه تزاری واگذار شد. همزمان با فعالیت‌های گاردان فرانسوی برای تقویت قوای نظامی ایران، به دنبال قتل تسی تسیانف فرماندهی سپاه روسیه به عهده گوداوویچ افتاد. گوداوویچ در سال ۱۲۲۳ ه. ق به صورت ناغافل به ایروان حمله برد. اما شکست خورد و برگشت‎. عباس میرزا برای تنبیه سپاه روسیه از تبریز به نخجوان رهسپار شد و طی چند نبرد در اطراف شهر ایروان و دریاچه گوگچه سپاهیان روس را مغلوب کرد. در سال ۱۲۲۵ه. ق. حسین خان قاجار حاکم ایروان علیه روسها شورش کرد. او گروه بزرگی از روسها را به اسیری گرفت و به تهران گسیل داشت. این روزها همزمان با خروج گاردان از ایران و ورود هیئت نظامی انگلیسی به ایران است…

توضیحات : کتاب زندگی مسلمانان در قرون وسطی به زندگی مسلمانان بین قرن دهم تا سیزدهم میلادی می پردازد. سبک نگارش کتاب متأثر از دیدگاه تاریخ نگاری آنال می باشد. پیدایش دیدگاه آنال به یک معنی واکنشی است به نوعی تاریخ نگاری که عنصر فرمایشی و دستوری در آن از جایگاهی ویژه برخوارد است. اکثر آن تواریخ به فرمان شاه، وزیر یا حاکم تحریر می گشته و به زندگی مردم عادی توجه خاصی نداشته. علاوه بر فرمایشی بودن این نوع تواریخ باید از غلبه ی خُردنگری و توصیف صرف رویدادها در آنها یاد کرد. دیدگاه آنال نام خود را مدیون مجله ای است تحت عنوان آنال که از اوایل قرن بیست در فرانسه انتشار یافت. از نظریه پردازان این دیدگاه می توان از هانری بر، لوسین فور، مارک بلوخ و فرنان برودل نام برد.

توضیحات : چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران از ۱۷۵۰تا ۱۸۵۰میلادی دوران زندیه و اوایل قاجاریه ، در اصل رساله دکتری گرمون استفان رای ، متخصص مسائل ایران در وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکاست .این کتاب، حاوی مباحثی است در باب پیشینه شهر بوشهر، برآمدن خاندان آل مذکور ، دوران صد ساله حکمرانی آنان سرانجام علل سقوط این خاندان .در این کتاب افزون بر مطالب یاد شده، اطلاعاتی درباره اوضاع جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی فراهم آمده، همچنین از فعالیت‌های تجاری بوشهر و کلا جنوب ایران در اواخر دوران نادرشاه، دوران زند و آغازین سال‌های حکومت قاجاریه سخن رفته است .مطالب کتاب در هفت فصل با این عناوین سامان یافته است :اوضاع جغرافیایی و اقتصادی جنوب ایران ،ظهور خاندان آل مذکور، سقوط خاندان آل مذکور، بوشهر و تجارت خلیج فارس، تبدیل بوشهر از بندر واقع در مسیر کشتی‌ها به بندر ترانزیتی، تجار و خاندان آل مذکور، منابع و امکانات مالی آل مذکور. صفحات پایانی کتاب به فهرست اعلام و ضمیمه اختصاص یافته است .