توضیحات :  در روزهای شانزدهم و هفدهم بهمن‌ماه ۱۳۵۱، یعنی حدود ۴۷ سال قبل، در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران به‌منظور تجلیل از خدمات میرزا تقی‌خان امیرکبیر، مجلسی برای بررسی افکار و احوال وی همراه با نمایشگاه عکس، کتاب و روزنامه‌های آن روزگاران تشکیل شد. در این مجلس ۱۲ نفر از استادان دانشگاه و محققان عالی‌قدر، پیرامون شرح احوال زندگی امیر، وضعیت دارالفنون و چگونگی تاسیس آن، و سایر مطالب در همین ارتباط بیاناتی ایراد کردند که متن این سخنرانی‌ها به سعی و تلاش آقای قدرت‌الله روشنی زعفرانلو تدوین و توسط «انتشارات کتابخانه مرکزی دانشگاه» در سال ۱۳۵۴ به زیور طبع آراسته شد. درباره امیرکبیر که زمان او را چه بسا بتوان از مهم‌ترین و اثرگزارترین دوران‌های تاریخی ایران گمان برد، کتاب‌ها و مقالات بسیاری تالیف شده و در دسترس پژوهندگان فارسی زبان قرار گرفته است. صد و شصت و سه سال پیش یکی از شایسته‌ترین مردان نام‌آور تاریخ ایران، بر اثر توطئه بیگانگان کشته شد و دوره درخشانی که با صدارت او آغاز شده بود، رو به افول و خاموشی گذاشت. قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر بی گمان ضربه‌ای بر پیکر تاریخ ایران بود. کسانی که با تاریخ ایران آشنایند می‌دانند که امیرکبیر دوران کودکی را در خانواده قائم مقام به شاگردی سپری کرد.

توضیحات : استوانهٔ کوروش یا منشورِ کوروش لوحی از گِلِ پخته است که در سال ۵۳۸ پیش از میلاد به فرمانِ کوروش بزرگ هخامنشی نگاشته شده‌است. به‌تازگی بخش‌هایی از نسخهٔ دیگری از متنِ استوانه بر روی دو قطعه لوحِ گِلی در مجموعهٔ بابِلیِ موزهٔ بریتانیا شناخته شده است که بازماندهٔ نسخهٔ بایگانی شدهٔ همین استوانه است. نیمهٔ نخست این لوح از زبان رویدادنگارانِ بابلی و نیمهٔ پایانیِ آن، سخنان و دستورهای کورش به‌زبان و خط میخی اکدی (بابلی نو) نوشته شده‌است. این استوانه در سال ۱۲۵۸ خورشیدی/ ۱۸۷۹ میلادی در نیایشگاه اِسَگیله (معبد مردوک، خدای بزرگ بابلی) در شهرِ بابِلِ باستانی پیدا شده و در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری می‌شود. نامِ دبیر و نگارنده‌ای که از متنِ استوانهٔ کوروش نسخه برداری کرده قیشتی مردوک بوده ولی نامِ دبیری که متنِ اصلی را نوشته، مشخص نیست.

توضیحات :  کتاب آثار و ابنیه تاریخی تبریز از عبدالعلی کارنگ که در سال ۱۳۴۷ توسط چاپ شفق تبریز منتشر شده است و شامل این عناوین است:

محله های سرخاب و شتربان

بقعه سیدحمزه

مسجد سیدحمزه

مقبره قائم مقام فراهانی

مقبره ثقه الاسلام شهید

مقبره ملاباشی

مقبره الشعرا

بقعه عین علی

مسجد حسن پادشاه

بقعه صاحب الامر

بقعه شیخ ابراهیم

شام غازان

مقبره سلطان محمود غازان

ولیان کوی (بیلانکو)

ربع رشیدی

مهاد مهین (میار میار)

مسجد استاد شاگرد

مسجد علیشاه (ارک)

محله خیابان

مسجد کبود

بازار

مسجد جامع

مدرسه طالبیه

مدرسه و مسجد صادقیه

مدرسه و مسجد حاج صفرعلی

مدرسه و مسجد خواجه علی اصغر

بازار تبریز

شاه گلی

استخر شاه

توضیحات :  این کتاب بخشی است از مجموعه «گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان» که به شکل جداگانه نیز چاپ و در دسترس خوانندگان قرار گرفته است. اما این بخش درباره نوروز است. نوروز بزرگ‌ترین جشن ایرانیان از روزگار کهن تا به امروز است و همچنین نمایان‌ترین جشن‌های بهاری جهان به شمار می‌رود. نوروز و مهرگان دو جشن بزرگ طبیعی هستند که اولی آغاز بهار و دومی آغاز پاییز است. ایرانیان در دورانی از تاریخ، مهرگان را آغاز سال می‌دانستند و در دو فصل اول و دوم این کتاب در این زمینه مطالبی بیان شده است.

توضیحات : مجموعه چهار جلدی حاضر  یک دوره تاریخ ایران از دوران اسطوره‌ای و پیشینه اقوام آریایی تا پایان حکومت قاجاریه است که با مقدمه‌ای در جغرافیای طبیعی و تاریخی ایران و سلسله‌های حکومتگر اسطوره‌ای و ادیان و عقاید کهن آریایی‌ها آغاز می‌شود و به ترتیب با دوره‌های زمانی و تاریخی ادامه می‌یابد .مطالب و سرفصل‌های این مجموعه عبارت‌اند از” : جلد نخست : “نظری کوتاه بر جغرافیای ایران باستان – سلسله پیشدادی – کیانیان – دولت‌های متشکله پیش از چیره شدن مادها – ایران پیش از تاریخ (انسان غار)، قوم ماد – هخامنشیان – سلوکی‌ها – حکومت پارت‌ها .جلد دوم : ساسانیان – عرب و پیشروی به سوی ایران – ایرانیان در راه کسب استقلال – طاهریان و علویان – صفاریان – سامانیان – دیلمیان یا آل بویه – آل زیار” .جلد سوم : “سلسله غزنویان ‘آل افراسیاب – سلاطین غور – غوریان و خوارزمشاهیان – سلاطین سلجوقی – سلجوقیان مشرق ایران – سلجوقیان مغرب ایران – اسماعیلیان – اتابکان و خوارزمشاهیان – خوارزمشاهیان – چنگیزخان، ایلکانیان، مظفریان – سربداران – اتابکان یزد – اتابکان لرستان – ظهور امیرتیمور و تشکیل سلسله گورکانیان – حکومت ترکمانان – سلسله صفویه” .جلد چهارم : “افشاریه – سلسله زندیه – سلسله قاجاریه – تاریخ دیپلماسی ایران – فهرست اعلام (دودمان‌ها، طوایف و قبایل، ملت‌ها و نژادها) – منابع .همچنین نقشه‌های سیاسی از دوره‌های مورد بحث در پایان هر جلد آمده است .

توضیحات : عیسی صدیق، ملقب به صدیق اعلم(متولد ۱۲۷۳ ش) ادیب، نویسنده و سومین رییس دانشگاه تهران بود. این کتاب سیر و گزارشی است از وضعیت فرهنگی سرزمین ایران در طول تاریخ از جنبه های مختلف و متعدد گزاره های اساسی فرهنگ ساز، نویسنده کوشش کرده تاریخ ایران را از دوران باستان تا امروز در بستری فرهنگی در قالب طبقه بندی تاریخی و فرهنگی بررسی و کاوش کند. عناوین کتاب در قسمت فهرست به این شرح می باشد: فصل نخست: فرهنگ در ایران باستان، فصل دوم: دوره ی فترت، فصل سوم: دوره ی تجدید حیات و استقلال ایران، فصل چهارم: دوره ی رنج و گداز، فصل پنجم: دوره ی وحدت ملی و بسط تشیع، فصل ششم: دوره ی آشفتگی و تنبه، فصل هفتم: تجدد و تحول در اروپا، فصل هشتم: به سوی تجدد و تحول، فصل نهم: نتیجه ی کلی از مطالعه ی اجمالی تاریخ فرهنگ ایران و فصل دهم: سازمان کنونی فرهنگ.

توضیحات :   کتاب همه چیز درباره آرامگاه کوروش بزرگ به قلم کوروش شهرکی به تحریر در آمده است. با توجه به شواهد گوناگون تاریخی و آثار باستانی امروزه می‌توان قاطعانه از تعلق آرامگاه پاسارگاد به کوروش بزرگ سخن راند. اما در گذشته اشتباهاتی درباره این آرامگاه وجود داشته است به طوری که مدتی در دوره‌های پس از اسلام، مردم محلی تصور می‌کردند این آرامگاه، آرامگاه مادر حضرت سلیمان (ع) است در حالی که هیچ منبع باستانی و قابل اطمینانی وجود ندارد که نشان دهد آرامگاه پاسارگاد مربوط به حضرت سلیمان (ع) می‌باشد و حتی شواهد خلاف آن را نشان می‌دهند. کتاب مقدس حدود پادشاهی سلیمان پیغمبر را مشخص کرده است: «و سلیمان بر تمامی ممالک از نهر (فرات) تا زمین فلسطینیان و تا سرحد مصر سلطنت می‌نمود».

توضیحات : این کتاب در مورد تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران ساسانی در فاصلهٔ سده‌های سوم تا پنجم میلادی است. مبنای این کتاب بطور عمده کتیبه‌های متعلق به آغاز شاهنشاهی ساسانیان و مآخذ مربوط به کیش و آئین آنان و آثار فرهنگی نگاشته شده‌است. در کتاب از مآخذ فرهنگ ایران در روزگار ساسانیان و بنیاد دولت ساسانی و پیدایش آئین رسمی کشور و لشکرکشی‌های شاپور یکم و نیز از نقش‌های صخره‌ها، ظرف‌ها و سکه‌های ساسانی به تفصیل سخن رفته‌است. همچنین در این کتاب مجموعهٔ سکه‌های ساسانی متعلق به موزه آرمیتاژ در لنینگراد و موزه تاریخ در مسکو که غنی‌ترین مجموعهٔ سکه‌های ساسانی در جهان است، پژوهش و بررسی شده‌است.

توضیحات :  سال ۱۳۵۰، سال کورش بزرگ نام گرفت و در مهرماه این سال جشن باشکوه و بی نظیری بیاد بود دو هزار و پانصدمین سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران منعقد گردید. نام کورش که در تاریخ جهان بر صحیفه بشر دوستی و حفظ حقوق انسانها با خط زرین ثبت شده و همواره جاودان خواهد بود، یک بار دیگر بلندآوازه شد و توجه سران کشورها، دانشمندان و صاحبنظران جهان بایران، این کشور باستانی که از دیرباز از مشعلداران و پیشگامان تمدن و فرهنگ و هنر عالم بوده است، معطوف گردید و مفاد سنگ نبشته کورش بزرگ پس از فتح بابل، که بعنوان نخستین اعلامیه حقوق بشر شناخته شده است، بر لوح زرین، زینت بخش تالار سازمان ملل متحد شد. برگزاری این جشن ملی و این مراسم شکوهمند، به اهل تحقیق و مطالعه فرصت تازه ای داد که شناسنامه دو هزار و پانصد ساله ایران را ورق بزنند، گذشته و حال را باهم مقایسه کنند و به رمز بقاء ملتی که بیست و پنج قرن پیش اساس شاهنشاهی آن بر عدالت و نوعدوستی پایه گذاری شده و امروز نظام نوین انقلاب سفید آنرا در مسیر عدالت اجتماعی و حفظ صلح بسرعت بسوی تمدنی بزرگ به پیش می برد، پی ببرند.

چون در سراسر کشور همه افراد و سازمانها با انگیزه تجدید افتخارات گذشته و احساس غرور ملی، از جان و دل سعی داشتند که بنحوی از انحاء بسهم خود در اجرای این مراسم شرکت داشته باشند، از طرف سازمان زنان ایران، برنامه ایراد یک سلسله سخنرانیهانی طرح ریزی شد که در خلال آنها نقش مهم زن را در تاریخ دوهزار و پانصد ساله گذشته ایران از جنبه های مختلف اجتماعی، مورد بررسی و بحث قرار دهد. این برنامه در خردادماه ۱۳۵۰ شروع شد و با سخنان تاریخی والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی، ریاست عالیه سازمان زنان ایران در شهر طوس در کنار آرامگاه فردوسی حسن مطلع یافت و تا شهریورماه در شهرهای تبریز – اهواز – کرمان – همدان – اصفهان – رشت – کرمانشاه – ساری – رضائیه – تهران – آبادان بوسیله بانوان دانشمندی که هریک به تناسب ذوق و تخصص خود موضوعی را برای سخنرانی برگزیده بودند، ادامه یافت و از گردآوری آنها این مجموعه فراهم آمد تا برای مطالعه علاقمندانی که نتوانسته اند در جلسات سخنرانیها شرکت کنند، مورد استفاده قرار گیرد و بیاد بود سال کورش بزرگ که از این ببعد نقطه عطف تازه ای در تاریخ ایران خواهد بود باقی بماند.

توضیحات :  عمليات والفجر مقدماتی در بهمن ۶۱ یکی از تلخ ترین شکست های ایران در جنگ هشت ساله بود؛ جایی که بسیاری از جوانهای سرزمین عزیزم مظلومانه در دشتهای فکه و اطراف آن به شهادت رسیدند بنا بود پس از آزادی خرمشهر در بهار ٦١ ، بصره را تهدید کنیم و تا ساحل شط العرب پیش برویم و بالاسر بصره باشیم تا دست برتر را داشته باشیم در تابستان ،۶۱ در عملیات رمضان شکست سختی خوردیم و نشد. حالا در زمستان سال ۶۱ به سمت العماره حمله میکردیم و برخی فرماندهان از ایجاد حکومت اسلامی در العماره می گفتند. نام عملیات را والفجر انتخاب کردیم و وعده های بسیاری برای پیروزی اش دادیم. اما وقتی شکست خورد نامش به والفجر مقدماتی تغییر کرد. پس از حواشی فراوان پیرامون نوشته های من در هفته های گذشته دیروز آقای رضایی در سخنانی گفته است: برخی میخواهند جنگ را تحریف کنند تا بر شیوه رهبری امام امت و کسب پیروزیهای دفاع مقدس خدشه وارد شود…» باید میان تحریف و نقد تفاوت قائل شد…

توضیحات :  مطالعه تاریخ برای ما، اگر موضوع آن ایران معاصر باشد، هم شیرین است و هم تلخ. به خصوص روایت پرماجرای یکی از بزنگاه‌های حساس تاریخ ایران، یعنی دوران انقلاب مشروطیت و مسائل مربوط به آن. تاریخ روزگاری نه چندان دور که همواره به آن ارجاع داده شده‌ایم ومی‌شویم و روایت سرزمینی تکه و پاره ناشی از حماقت و بی‌کفایتی حکومت مرکزی و حقارت ملوک‌ رعیت‌خوار محلی در کنار پیامدهای ناگزیر و کج‌روی‌های جنبش مشروطه و منفعت‌طلبی‌های سلطه‌جویانه قدرقدرت‌های آن روزگار یعنی روسیه و انگلستان و تازه‌رسیدگانی چون آمریکا و آلمان. دوره انقلاب مشروطیت و همه‌ حوادث ریز و درشت قبل و بعد از آن در تهران و تبریز و دیگر جاهای ایران، گویی برگشتگاه دایره‌وار ایرانیان به یک نوع آشوبناکی پایان‌ناپذیر است.

در این میان، آنچه در دوران معروف به استبداد صغیر طی یازده ماه بر تبریز و مردم این شهر گذشت، از تلخ‌ترین دوره‌های تاریخی یک گوشه از ایران معاصر است که پیوند می‌خورد با ورود نیروهای روسیه به این شهر و اخراج رهبران مشروطه از تبریز و باقی رویدادهایی که مطالعه‌ روایات و جزئیات و اسناد آن‌ها هنوز که هنوز است تکان‌دهنده است و حیرت‌انگیز. دوران مشروطه همان‌قدر که ازمهم‌ترین نقاط عطف تاریخ معاصر ایران در عزیمت اجتماعی و سیاسی به سمت قانون محسوب می‌شود، گویی خود طلسمی درانداخته است بر حیات و دوام قانون در ایران که صد سال پس از آن روزگار نیز، همچنان همه مصائب بر سر حکومت قانون است.

توضیحات :  سلطان صاحبقران نام یک مجموعه تلویزیونی تاریخی است که در سال ۱۳۵۴ توسط علی حاتمی و برای تلویزیون ملی ایران ساخته شده‌است. طرح این مجموعه تلویزیونی را علی حاتمی با توجه به اشتیاقش به بازگویی تاریخ معاصر ایران و علی‌رغم شکست تجاری آخرین فیلم تاریخی اش، «ستارخان»، همزمان با مجموعه تلویزیونی «قصه‌های مثنوی»، به شبکه دوم تلویزیون ملی ایران ارائه داد تا بدین وسیله به روایت مقطع مهمی از تاریخ معاصر ایران بپردازد. این مجموعه تلویزیونی در سیزده قسمت و به طریقهٔ سیاه و سفید توسط تلویزیون ملی ایران تهیه گردید و نخستین بار در ۱۵ آبان ۱۳۵۴ از شبکه دوم تلویزیون ملی ایران به نمایش درآمد و سپس یک بار دیگر در ۷ تیر ۱۳۵۶ از سیمای ایران پخش گردید.

داستان از روز دوازدهم ذیقعده سال ۱۳۱۳ (قمری) آغاز می‌شود. زمانی که ملیجک (پرویز فنی‌زاده) که نور چشمی سلطان محسوب می‌شود، سلطان ناصرالدین‌شاه قاجار (جمشید مشایخی) را از خواب بیدار می‌کند تا مهیّای جشنها و مراسم مربوط به پنجاه سالگی سلطنتش شود. امّا ناصرالدین شاه به خاطر پیش بینی منجم باشی دربار که پیش‌گویی کرده‌است که پس از پنجاه سال سلطنت ممکن است که علیه جان وی سوء قصدی صورت بگیرد، نگران است.