توضیحات : تاریخ ایران مدرن اثر یرواند آبراهامیان که در سال ۲۰۰۸ توسط انتشارات دانشگاه کمبریج منتشر شده است در ارزیابی ریشه‌ای تاریخ معاصر ایران مدرن، افزون بر بررسی جامع سده بیستم، موضوعاتی نظیر اکتشاف نفت، دخالت های خارجی، نقش دودمان پهلوی و همچنین انقلاب ۱۳۵۷ و زایش جمهوری اسلامی را مورد واکاوی دوباره قرار داده است. ایران در این بین تجربیات دیگری را نیز از سر گذرانده است که از جمله می‌بایست به جنگ خانمان‌سوز عراق، دگرگونی‌های جامعه در سه دههٔ اخیر و از همه تازه‌تر، توسعه و گسترش دولت و مبارزه برای قدرت در میان نخبگان قدیمی، روشنفکران و طبقه متوسط تجاری اشاره کرد.
یرواند آبراهامیان که یکی از ممتازترین تاریخ نویسان ایران کنونی به شمار می‌رود، در این اثر همزمان با بررسی فراز و نشیب‌های سیاست‌های بین المللی و منطقه ای کشور، با چیرگی هرچه تمام تر مردم ایران را در کانون توجه اش قرار داده است. مردمی که طی یک سده تحمل جنگ و انقلاب همچنان به بقای خود ادامه داده اند. این کتاب در واقع به این مردم و نیز انعطاف پذیری آنان همزمان با ظهور این کشور به مثابه یکی از توانمند ترین قدرت های خاورمیانه، تقدیم شده است. پروفسور آبراهامیان، استاد ممتاز تاریخ در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. وی آثار متعددی را در کارنامه پژوهش‌های دانشگاهی‌اش ثبت کرده است که پرآوازه ترین آن ها کتاب ایران بین دو انقلاب است.
توضیحات : هنگامی که سخن از تاریخ ایران می‌رود، باید به این نکته توجه داشت که آیا منظور تاریخ اقوام و مردمانی است که از آغاز تاریخ تا کنون در مرزهای سیاسی ایران امروزی زیسته‌اند یا تاریخ اقوام و مردمانی است که خود را به نحوی از انحاء ایرانی می‌خوانده‌اند و در جغرافیایی که دربرگیرندهٔ ایران امروز و سرزمین‌هایی که از دیدگاه تاریخی بخشی از ایران بزرگ (ایرانشهر) بوده‌است زیسته‌اند. گاه تاریخ ایران را از ورود آریایی ها که نام ایران نیز از ایشان گرفته شده‌است، به فلات ایران آغاز می‌کنند. ولی این به این معنی نیست که فلات ایران تا پیش از ورود آریایی ها خالی از سکنه یا تمدن بوده‌است. پیش از ورود آریاییان به فلات ایران تمدنهای بسیار کهنی در این محل شکفته و پژمرده شده بودند و تعدادی نیز هنوز شکوفا بودند. بزرگ‌ترین تمدن تاریخ ایران دولت عیلام بوده است که سرزمین آنها در جنوب غربى ایران و کمابیش مطابق با خوزستان بوده است. پایتخت عیلام شهر شوش بوده که آثار مربوط به آنها در این شهر پیدا شده است. ظاهراً بخش‌هاى مختلف در عیلام حکومت‌هاى جداگانه و هر یک پادشاهان مربوط به خود را داشته‌اند.
توضیحات : لطفعلی خان را در حالیکه در نبرد با دشمنان زخمهای سختی بر بازو و پیشانی برداشته بود به کرمان نزد خان قاجار بردند. او که خون بسیاری را از دست داده بود با همان حال نزار در برابر آقامحمد خان ایستاد، بدو سلام نداد و تعظیم نکرد. آقامحمد خان نیز دستور داد که اصطبل‌بانانش وی را مورد تجاوز جنسی قرار دهند. فردای آن روز وی را دوباره پیش خان قاجار آوردند، در حالیکه نه هوشی در تن نداشت، آب بدو نداده بودند و وی را بر روی زمین می‌کشیدند. خان قاجار با نیشخند بدو گفت : «هان لطفعلی خان! هنوز هم غرور داری؟» واپسین شاه زند که دیگر توان سخن گفتن نداشت سرش را بالا برد و با پلنگ دیدگان بدو نگریست و گفت: «من از تو نمی‌ترسم ای اخته فرومایه». این ایستادگی خان قاجار را به خشم آورد و دستور نابینا کردن او را داد.
توضیحات : در این کتاب مجموعه ای از اسناد مصور اروپاییان از ایران در فاصله زمانی قرون وسطی تا اواخر قرن هجدهم میلادی، ارائه و بررسی شده است. در جلد اول این مجموعه، فعالیت های اروپاییان در ایران از دوران یونانی ها تا اواخر قرن هجدهم میلادی مورد بحث قرار گرفته و گزارش های آنها بررسی و نقد شده است. در بخش دوم، بیوگرافی جهانگردانی که از خود کتاب های با ارزشی به جا گذاشته اند همراه با تجزیه و تحلیلی از سفرنامه های آنان در ایران، آورده شده است. در این بخش، خصوصیات، شکل و محتوای سفرنامه ها مورد توجه قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل علمی اسناد مصور این سفرنامه ها، قسمت اساسی جلد دوم این مجموعه را تشکیل می دهد. اسناد معرفی شده در این کتاب، به طور عموم و تا حد امکان تصوری خاص از ایران در ذهن اروپاییان را به وجود می آورده که قبلا موجود نبوده است. این مسئله را که چقدر این اسناد برای نمایش و نشان دادن پدیده های ایرانی به خصوص معماری مهم است، می توان با مقایسه و مقابله آنها با نقاشی های ایرانی اثبات کرد بطور کلی مصور نمودن کتب ، در قرن ۱۵ میلادی ، در تمام اروپا پیشرفت قابل ملاحظه ای نمود زیرا که اختراع فن چاپ با یک ضربت ، تمام محدودیت های قرون وسطائی را درهم شکست و دروازه ای بزرگ از سرعت عمل به روی کارهای عملی گشود . کتابهای خطی را علما از زیر توده خاک بیرون کشیدند و ثمره اندیشه های تابناک بشری و تمدنهای تغییر یافته را که در آنان منعکس بود ،
توضیحات : این کتاب طرح کلی روابط اجتماعی ایران را در دوره حکومت نادرشاه افشار مورد بررسی قرار میدهد. این اثر تحقیقی همراه با مدارک مستند، روایتی ست واقع گرایانه تر از بسیاری از تواریخ فارسی در مورد نادر و سلسله ی افشاریه. بر خلاف اغلب تواریخی که به فارسی نوشته شده، در این کتاب دوران هفده ساله ی حضور نادر، از ظهور او در خراسان تا کشته شدنش، بر مبنای دلایل و شواهد مستند و به مراتب واقع بینانه تر بررسیده شده است؛ بجز سال های اولیه که مردم از تسلط افغان ها و ترک ها بر کشور به تنگ آمده بودند و صادقانه در خدمت نادر بودند تا بیگانگان را از خاک خود بیرون کنند، لشکر کشی های طولانی و طاقت فرسای بعدی نادر، محروم کردن جنگجویان از غنایم جنگی، تعویق پرداخت حقوق عساکر، گرسنگی، بیماری، جریمه، اعدام و…، سبب نارضایی شدید قشون گردید. در گزارش یک مامور روسی (کالوشین) که در ۱۷۳۹ به پترزبورگ نوشته، آمده است که؛ “جنگجویان آشکارا شاه را فحش و ناسزا می گویند و خدا می داند که این وضع چه حادثه ای از طرف قشون برای شخص اعلیحضرت به بار خواهد آورد”. سفیر کبیر وقت روسیه در ایران، در سال ۱۷۴۷ وضع قشون را چنین ارزیابی می کند؛ “تمام ارتش او در چنان درماندگی ست که او حتی نمی تواند از عهده ی دشمنان داخلی خودش هم برآید… هیچ امیدی وجود ندارد (حتی) اگر تمام ایرانیان به خدمت احضار شوند”. در حالی که وقایع نویسان ایرانی و برخی از مولفان غربی نادر را “ناپلئون شرق” و “اسکندر مقدونی دوم” می نامند و او را تحسین و تمجید می کنند. مدارک مربوط به سیاست مالیاتی نادر گواهی می دهند که سنگین ترین مالیات ها برای مردم، تهیه ی آذوقه، علیق، پول، مهمات، اونیفورم و غیره برای سپاهیان، ویرانی واحدهای تولید کشاورزی در ایران، در نیمه ی دوم قرن هیژدهم آغاز گردید و سبب زوال عمومی اقتصاد کشور شد و این امر نیز تضادهای طبقاتی را تشدید کرد.
توضیحات : ناصرالدین شاه قاجار که پادشاهی شکارچی، عاشق سیروسفر و گشت و گذار بود و بیش از نیم قرن بر مقدرات ایران حکمروایی کرده است، شخصاً به نگارش خاطرات خویش دست می زده است. یکی از سفرهای مهم ناصرالدین شاه در داخل کشور سفر او به خراسان است. این کتاب که به قلم خود ناصرالدین شاه و با خط میرزا محمدرضا کلهر در سال ۱۳۶۱ در تهران به چاپ رسیده است شرح سفر اول ناصرالدین شاه در سال ۱۲۸۳ ه.ق. به خراسان است.
توضیحات : کلات از نظر ترکیب جمعیت وضع استثنایی و جالبی دارد. ترکیب جمعیت در اردوی جهانگیر نادر نیز از این گونه بود. قطعا جمعیت فعلی کلات ورثه همان حشم و خدم نادرند که چنین گوناگون در دره کلات و نواحی اطراف آن گرد آمده اند. جلایرهای کبود گنبد، ایروانیهای سیرزار، دربندیها، اهالی ژرف و حمام قلعه و برده و سررود و خشت اکثر ترکند. خشتیها ظاهرا از گنجه و قره باغ، سررودیها بقولی از کوچ داده شدگان یهود و دربندیهای ساری جوی باشند. اهالی نفطه و گرو اصلا عرب و در حال حاضر به زبان ترکی و ترکی اردلانی صحبت می کنند. ساکنان قله زو و سیرزارها نیز به ترکی اردلانی و ترکی ینگجه حرف می زنند و در مجموع می توان گفت نیمی از جمعیت کلات ترک، ۳۵ درصد کرد و بقیه فارس زبان می باشند.
توضیحات : گرترود بل، ٬ معروف به «مادر عراق»٬ زاده ۱۴ ژوئیه ۱۸۶۸ (۱۲۴۷ خورشیدی)، در کانتی دورهم انگلستان، درگذشته ۱۲ ژوئیه ۱۹۲۶ (۱۳۰۵ خورشیدی) در بغداد، مشاور سیاسی، کوه‌نورد، جهانگرد کاوشگر در رشته‌های تاریخ و باستان شناسی بود ولی در عین حال از زبده‌ترین و کارآمدترین مأموران «سازمان اطلاعات و امنیت خارجی بریتانیا» (SIS) در زمان خود، به ویژه در دوران جنگ جهانی اول محسوب می‌شد. بل در سال ۱۹۱۷ بخاطر خدمات بزرگی که در راه میهن خود انجام داده بود نشان رتبه امپراتوری بریتانیا را که یک رتبه شوالیه گری است دریافت کرد.
توضیحات : شهرام هدایت در کتاب پیش رو به بررسی و کاوش واژه های ایرانی در زبان های باستانی پرداخته و سه زبان عبری، آرامی و کلدانی را مورد تحقیق قرار داده است. نگارنده از منظر ریشه شناسی این پژوهش را انجام داده است. او در مقدمه ی کتاب می گوید که همسانی و یکسانی ریشه ی برخی واژه های آریایی با واژه های دیگر زبان های باستانی بیان گر این است که این زبان ها با یکدیگر پیوند داشته اند و اما او می افزاید که مشخص نیست ریشه ی این پیوند در و از کجا بوده است. به هر روی هدایت، کوشیده است تا پژوهشی در باب واژه شناسی انجام دهد و در این راه به متون کهن نیز توجه داشته است و از آنان استفاده کرده است. این کتاب در سال ۱۳۵۶ توسط انتشارات دانشگاه تهران و به اهتمام شهرام هدایت منتشر شده است.
توضیحات : چوپانیان، خاندانی حکومتگر از قبایل مغول، منسوب به امیرچوپان، که در دستگاه ایلخانیان از گیخاتو، پنجمین ایلخان تا ابوسعید بهادرخان، نهمین و آخرین ایلخان بزرگ، صاحب مقام و شهرت بودند و پس از آن تا استیلای تیمور بر بخش بزرگی از قلمرو غربی مغول به استقلال فرمان می‌راندند. امیرچوپان، چوپان بن ملک بن توداؤن (مق ۷۲۸ق/ ۱۳۲۸م)، نخستین دولتمرد این خاندان که به قبیلۀ سولدوز، از قبایل مغول منسوب است و در زمان هلاگوخان به ایران آمد (رشیدالدین، ۱/۱۷۷- ۱۷۸؛ ابوالقاسم، ۸؛ بناکتی، ۳۶۲-۳۶۳). نیای بزرگ این خاندان سورغـان شیره، چنگیز را از اسـارت قوم تـایچیوت ــ از طوایف مغول ــ رهانیده بود و ازاین‌رو، خاندانش مورد توجه و احترام چنگیزخان بود و آنان را «به غایت نیکو می‌داشت» . امیرچوپان در عصر ایلخانی ارغون (سل ۶۸۳-۶۹۰ ق /۱۲۸۴-۱۲۹۱م)، در جنگ با سپاهی که از دشت خزر به جنگ آمده بودند، شایستگی خود را نشان داد و به‌تدریج در دستگاه ایلخانان مناصب بلند یافت. ارغون در ۶۹۰ ق درگذشت و بر سر جانشینی او میان بایدو و گیخاتو اختلاف شد. چوپان به حمایت از گیخاتو برخاست و از کسانی بود که او را بر تخت ایلخانی نشاند . پس از دوران کوتاه حکومت گیخاتو ــ که با قتل او در ۶۹۴ ق/ ۱۲۹۵م سرآمد ــ نوبت به بایدو رسید (همانجاها). بایدو از آغاز با مخالفت غازان خان مواجه شد که در پی انتقام خون گیخاتو بود ( منتخب، نیز اشپولر، همانجاها). در این میان امیرچوپان و برخی دیگر از امیران به غازان تمایل یافتند و غازان آنان را پذیرفت و نشان و خلعت داد . …
توضیحات : کتاب تاریخ ایران اثر ژنرال انگلیسی پرسی سایکس در دو جلد است. این کتاب تاریخ ایران را از ابتدا (تمدن ایلام، شوش و …) تا حدود سال ۱۳۰۹ هجری خورشیدی ارائه میدهد. این کتاب در سه چاپ در سال‌های ۱۲۹۴ و ۱۳۰۰ و ۱۳۰۹ در انگلستان به چاپ رسیده است و نویسنده هربار مطالب جدیدی به کتاب افزوده است. این کتاب که از معروفترین کتابهای تاریخ کلی ایران در عصر کنونی به شمار می‌آید، توسط سید محمدتقی فخرداعی گیلانی ترجمه شده است.
توضیحات : این کتاب گزیده مقالات و گفت و شنودهایی درباره فرهنگ، تاریخ و زبان ایران در اعصار باستانی است که طی سی سال فراهم آمده و منتشر شده است. مهرداد بهار (۱۳۷۳ – ۱۳۰۸ش) زبان شناس و اسطوره شناس معاصر این مقالات را بر پس از تحقیق و تتبع در متون پهلوی نگاشته است. این کتاب دیدی عینی درباره پدیده های اجتماعی – تاریخی دارد و در آن سعی شده که از تعصب دوری شود. علاوه بر مقالات، زندگینامه ملک الشعرا و شرح قیام ژاندارمری خراسان به سرکردگی محمد تقی پسیان نیز آمده است. دکتر مهرداد بهار، پنجمین فرزند ملک الشعرای بهار، همچون پدر کمک شایانی به شناخت فرهنگ ایران کرد. وی اولین محقق آکادمیک در اسطوره شناسی زبان ایرانی بوده و تحقیقات ارزشمندی در این باره انجام داد. وی در شمار ایرانشناسانی است که به تاریخ، فرهنگ و اساطیر ایران با نگاهی نو پرداخته است.