توضیحات : تاریخ بلعمی ترجمه‌ای است که ابوعلی محمد بن محمد بلعمی از کتاب تاریخ الرسل و الملوک یا همان تاریخ طبری مشهور نوشتهٔ محمد جریر طبری ترتیب داده‌است. تاریخ آغاز ترجمه ۳۵۲ قمری/۳۴۲ خورشیدی بوده‌است. تاریخ طبری، تاریخ جهان از ابتدای آفرینش آدم تا آغاز سده چهارم هجری را به تفضیل بیان کرده است و تاریخ بلعمی، ترجمهٔ آزاد فارسی این کتاب به طور مختصر است. تاریخ بلعمی از کهن‌ترین نمونه‌های نثر پارسی است که همینک موجود است. شمار واژه‌های تازی در آن بسیار اندک است و سبک نثر آن بسیار ساده است و از واژه‌های دشوار و شعری در آن استفاده نشده است. همچنین به مانند زبان پهلوی، جمله‌های آن کوتاه است و نمونه‌هایی از تکرار فعل در آن به چشم می‌خورد. این از مشخصات بارز نثر مرسل سامانی‌است که نثر بلعمی نمایندهٔ آن است و نوشته‌های دوران ساسانی و بلکه سنگ‌نبشته‌های دوره هخامنشی را به یاد می‌آورد.

سبک نگارش این کتاب هرچند که تا اندازه‌ای تحت تأثیر ترجمهٔ متن عربی است که خواه‌ناخواه در طرز اسلوب فارسی تأثیرگذار بوده است. اما مترجم کوشش کرده است که به جای واژگان عربی از کلمه‌های فارسی بهره جوید و اسلوب فارسی را از دست ندهد. به همین خاطر این کتاب از کتابهای تاریخ بیهقی و کلیله و دمنه نصرالله منشی فارسی‌تر، ولی از مقدمهٔ شاهنامه ابومنصوری عربی‌تر است. چنین به نظر می‌رسد که این کتاب در زمان خود طوری ساده و قابل فهم بوده است که حتی افراد کم‌سواد هم قادر به خواندن آن بوده‌اند. در این کتاب بسیاری از لغات کهن پارسی یافت می‌شود که اکنون از یاد رفته‌اند، مانند ایدون (چنین)، ایدر (اینجا)، مهتر (بزرگتر)، کهتر (کوچکتر)، پرگست (هرگز، مبادا) و … بلعمی سعی داشته است که نثری ساده و روشن را به کارگیرد و از واژه‌های شعری و کلمه‌های ناآشنا دوری کند و اگر برخی واژه‌ها امروزه سخت و عجیب جلوه می‌کنند به دلیل گذشت زمان و منسوخ شدن این واژگان است. معمولاً پادشاهان علاقه به کتابهایی با نثر ساده و روشن داشته‌اند و یک دلیل سادگی نثر کتاب را همین موضوع می‌توان دانست؛ چون ابوعلی بلعمی این کتاب را به دستور منصور بن نوح سامانی به فارسی برگردانده است.

توضیحات : این کتاب درباره تاریخ ایران و چگونگی پیدایش تمدن ها، حکومت ها، سلاطین، قوانین، مذاهب، اسطوره ها، آداب و سنن، هنر، خط، صنعت و …. در کشور ایران می باشد.

بخش اول: آفرینش جهان – چگونگی پیدایش کره خاکی

بخش دوم: نخستین ساکنان فلات قاره ایران

بخش سوم: نظری کوتاه بر جغرافیای ایران باستان

– اعتقادات ایران باستان

-اعتقادات ایرانیان پس از ظهور زرتشت

-آغاز خط و کتابت در ایران باستان

– اساطیر ایران باستان

– اسطوره ها و باورهای ایران باستان

-پهلوانان و جاودانان ایران باستان

بخش چهارم: چگونگی تشکیل پادشاهی ایران زمین

– سلسله کیانیان

-نخستین پیامبر الهی

– دین زرتشت

تمدن های بین النهرین

– تمدن جیرفت …تمدن سومر….تمدن ایلام….

-صفات و اخلاقیات کوروش کبیر

– وفات کوروش

توضیحات : اَبودُلَف، جهانگرد، شاعر و دانشمند عرب که تاریخ و محل تولد و در گذشت او معلوم نشده است، ولی تردید نیست که در سده ۴ ق/۱۰ م در بخشهای شرقی سرزمین خلافت روزگار گذرانیده است . او ب نام مسعر بن مُهَلهِل مشهور است. این نام از ادوار قدیم ت عصر م در عربستان مرکزی رایج و معمول بوده و مؤید ریشه عربی آن است، «رساله دوم ابودلف »، ابودلف ر ینبوعی و خزرجی نوشته اند (ثعالبی، همانجا). این دو نسبت می رساند که او از مردم بندر ینبوع در کرانه شرقی دریای سرخ و منسوب به قبیله مدنی خزرج بوده که از روزگار پیامبر (ص) شهرت داشته است. چنین به نظر میرسد که ابودلف مردی ادیب بوده که اوضاع و احوال روزگار سبب سفرهای دور و دراز وی گردیده و دست سرنوشت او ر به صورت شاعری آواره و مدیحه سر به دربار نصر بن احمد سامانی، امیر بخار کشانیده است (کراچکوفسکی، همانجا). این همان امیری است که ابن فضلان (ه م) نیز به دربار او رفت و از آنج عازم سرزمین بلغاره شد. از ابودلف به عنوان جهانگرد، جغرافی نگار، معدن شناس و شاعر یاد شده است. ابن ندیم او ر جوّال (بسیار سفر کننده) نامیده و ثعالبی نیز درباره وی نظری مشابه اظهار داشته و او ر مسافر سفرهای دشوار ذکر کرده است (همانجا). زکریای قزوینی نیز درباره ابودلف همین گونه داوری کرده و متذکر شده است که او جهانگردی مشهور بود که به سرزمینهای بسیاری سفر کرد و از شگفتیهای آن سرزمینه آگاهی داشت (. اخبار و اطلاعات پراکنده ای که او درباره خود ارائه داد، ما را با گوشه هایی از زندگی او آشنا می کند. اطلاعات ارزشمند ابن ندیم ر نیز که ب ابودلف آشنایی داشته است، می توان بدانه افزود‌ (همانجا). ابودلف مدتی در خدمت و مصاحبت صاحب بن عباد بوده و در سرای او روزگار گذرانیده است. او برای سفرهای خود توصیه نامه هایی از صاحب بن عباد می گرفت و مانند سفته ه (سفاتج) برای رفع نیازمندیهای خویش از آنه استفاده می کرد .عون بن حسین همدانی،‌بدیع الزمان همدانی و محمد العمر بلخی درباره او ب ثعالبی گفت و گو داشته و چه بس او ر نیک می شناخته اند.

توضیحات : آل بویه از خاندان اصیل ایرانی و شیعی مذهب ساکن منطقه دیلمان ایران بودند که جد آنها ابوشجاعِ بویه پسر فنا خسرو دیلمی است و نسب آنها به بهرام­گور ساسانی می‌رسد. ابوشجاع سه پسر به نام‌های علی، حسن و احمد داشت که همراه پدر در دورۀ تسلط حاکمان آل زیار بر طبرستان به خدمت آنها درآمدند و در دورۀ ضعف خلافت عباسی ادعای استقلال کردند. آل بویه در زمره نخستین خاندان های فرمانروایی پس از اسلام است که درباره آنان تاریخ یا تاریخ های خاندانی نگارش یافته و بخش هایی از آن بدست ما رسیده است پیش از این گزارش خاندان هایی مانند طاهریان و صفاریان و سامانیان در لا به لای تاریخهای فراگیرتر از جمله تاریخ های عمومی و احیاناًتاریخ های محلی، همچون اخبار ایلات خراسان ابوالحسن سلامی بازتاب یافت. اما از زمان آل بویه و به ویژه در فرمانروایی معاصرشان، غزنویان، سنت تاریخ نگاری خاندانی یا سلسله ای که بازتابی از همان شیوه خداینامه نویسی پیش از اسلام است، رونق و گسترش یافت. از جمله پژوهش های مستقل در باره آل بویه می توان علاوه بر تاریخ دیالمه و غزنویان عباس پرویز به اثر ارزشمند علی اصغر فقیهی به نام آل بویه، نخستین سلسله قدرتمند شیعه و اثر دیگر همین نویسنده بنام شاهنشاهی عضدالدوله اشاره کرد. افزون بر این آدام متز محقق اروپایی در پژوهش معروف خود به نام تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری یا رنسانس اسلامی نیز به فرمانروایی آل بویه و اوضاع فرهنگی و تمدنی روزگار آنان عنایت ویژه ای نشان داده است.

توضیحات : نحوه تشکیل شاهنشاهی صفویه را که به احیا وحدت ملی منجر شد مورد بررسی قرار میدهد تشکیل حکومت شیعی وحدت ملی ، در اوایل قرن دهم هجری و سده شانزدهم میلادی ، یکی از رویدادهای مهم و از نقاط عطف تاریخ ایران محسوب می شود ؛ اگر چه برخی از صاحب نظران با اشاره به ” تاثیر تعیین کننده ای که ( تشکیل حکومت فراگیر شیعی ) در سرنوشت ایران و سرزمینهای اسلامی و معادلات جهانی ” داشته ،آنرا مهمترین واقعه جهانی در جغرافیای زمانی عصر صفوی می دانند . در هر حال اقدام شاه اسماعیل صفوی در بنیانگذاری حکومت فراگیر شیعی در گستره ایران زمین ، سر آغاز تازه ای در حیات سیاسی و مذهبی ایران بود و موجب شد که استقلال کشور بر اساس مذهب رسمی شیعی و یک سازمان اداری متمرکز تامین شود. شاه اسماعیل در سال ۹۰۷ هجری ، فرخ یسار پادشاه شروان را شکست داد و با ورود به تبریز ، مذهب شیعه دوازده امامی را به عنوان ” مذهب رسمی مردم ایران ” اعلام کرد.پس از تثبیت موقعیت دینی و موضع مذهبی حکومت ، شاه اسماعیل اقدام به براندازی قدرتهای پراکنده داخلی نمود که هر از گاه سری تکان می دادند. سیاستهای حکومت صفوی به زودی به سراسر ایران تسری یافت و نا امنی های ناشی از قدرتهای ملوک الطوایفی و قبیله ای که یادگاری از دوره مغول بود خاتمه گرفت و ایران جایگاه در خور شانی همچون دوران ساسانیان به دست آورد .

توضیحات : رضاشاه در طول زندگی خود و حتی پس از آن به دلایل مختلف به نام‌هائی چند خوانده شده است. در جوانی به نام ناحیه‌ای که از آن برخاسته بود «رضا سوادکوهی» نامیده می‌شد. با ورود به نظامی‌گری به «رضاخان» و سپس، با ذکر درجه نظامی‌اش، به «رضاخان میرپنج» شناخته شد. بعد از کودتای ۱۲۹۹ و به دست‌گرفتن وزارت جنگ و فرماندهی کل قوا، او را «سردار سپه» می‌خواندند. پس از رسیدن به سلطنت و انتخاب نام خانوادگی پهلوی به «رضاشاه پهلوی» شناخته شد. در سال ۱۳۲۸ با تصویب مجلس شورای ملی به او لقب «کبیر» داده شد و از آن پس هوادارانش او را «رضاشاه کبیر» می‌خوانند.

توضیحات : مجموعه چهار جلدی حاضر یک دوره تاریخ ایران از دوران اسطوره‌ای و پیشینه اقوام آریایی تا پایان حکومت قاجاریه است که با مقدمه‌ای در جغرافیای طبیعی و تاریخی ایران و سلسله‌های حکومتگر اسطوره‌ای و ادیان و عقاید کهن آریایی‌ها آغاز می‌شود و به ترتیب با دوره‌های زمانی و تاریخی ادامه می‌یابد .مطالب و سرفصل‌های این مجموعه عبارت‌اند از” : جلد نخست : “نظری کوتاه بر جغرافیای ایران باستان – سلسله پیشدادی – کیانیان – دولت‌های متشکله پیش از چیره شدن مادها – ایران پیش از تاریخ (انسان غار)، قوم ماد – هخامنشیان – سلوکی‌ها – حکومت پارت‌ها .جلد دوم : ساسانیان – عرب و پیشروی به سوی ایران – ایرانیان در راه کسب استقلال – طاهریان و علویان – صفاریان – سامانیان – دیلمیان یا آل بویه – آل زیار” .جلد سوم : “سلسله غزنویان ‘آل افراسیاب – سلاطین غور – غوریان و خوارزمشاهیان – سلاطین سلجوقی – سلجوقیان مشرق ایران – سلجوقیان مغرب ایران – اسماعیلیان – اتابکان و خوارزمشاهیان – خوارزمشاهیان – چنگیزخان، ایلکانیان، مظفریان – سربداران – اتابکان یزد – اتابکان لرستان – ظهور امیرتیمور و تشکیل سلسله گورکانیان – حکومت ترکمانان – سلسله صفویه” .جلد چهارم : “افشاریه – سلسله زندیه – سلسله قاجاریه – تاریخ دیپلماسی ایران – فهرست اعلام (دودمان‌ها، طوایف و قبایل، ملت‌ها و نژادها) – منابع .همچنین نقشه‌های سیاسی از دوره‌های مورد بحث در پایان هر جلد آمده است .

توضیحات : مولف این کتاب نخست به روند توسعه امپراتوری عثمانی در طول تاریخ اشاره می‌کند. سپس تصویری از سازمان و وضع اجتماعی و زیر بنای فرهنگی آن به دست می‌دهد .آن‌گاه وضع دولت عثمانی از هنگامی که در سرحد بیزانس اماراتی داشتند تا زمان تجدد این دولت در قرن هیجدهم، توصیف شده است .در این کتاب سعی شده سازمان‌های اصلی دولت عثمانی برحسب خطوط اصلی و مشخصه‌ای که در آن اجتماع دیده می‌شود ترسیم گردد افزون بر آن، سازمانی که ایجاد چنان امپراتوری را ممکن ساخت و پیشرفت و رشد اجتماعی آن را سبب شد معرفی می‌شود .کتاب در چهار فصل با این عناوین سامان یافته۱ ـ از امارت تا امپراتوری۲ ـ جامعه عثمانی و سازمان‌های آن۳ ـ بعد از سلیمان۴ ـ فلسفه و وجدان عثمانی.

توضیحات : شک کردن در مورد واقعیت “پیش رفت” بسیار مورد پسند ست. بعضی تمایل دارند که … مشتاقانه به “عصر طلایی” سادگی آغازین باز پس نگرند. ما به عنوان اهل علم نمی توانیم از تاریخ بپرسیم که: “آیا ما پیش رفت کرده ایم؟ آیا فزونی گرفتن اسباب های مکانیکی که نمونه ی آن هواپیما، ایستگاه های برقایی، گاز سمی و … است همانا پیش رفت است یا نه؟” … پاسخ دادن به آن … بستگی دارد به طبع پژوهنده … و حتی وضع مزاجی او. پرسیدن این که ” آیا ما پیش رفته ایم؟” غیر علمی ست، تنها به این دلیل که نیازی نیست که هیچ دو نفری به آن جواب همانند بدهند. تا زمانی که دامنه ی تاریخ … محدود شود، …. چنین تاریخی … ماقبل تاریخ در آن جایی ندارد … تاریخ، نزد عامه و هم نزد دانش وران به تاریخ فرهنگ بدل می شود. ماقبل تاریخ مدرک مکتوبی ندارد که نام های بازیگران اش را فاش کند یا جزییات زنده گی خصوصی شان را بازشناساند. از این رو، “پیش رفت” نزد مور٧خ می تواند با تکامل نزد جانورشناس برابر باشد… اگر زیست شناس، اصطلاح پیش رفت را به کار می برد، مقصود اش از آن، توفیق در تنازع بقاست. بازماندن آن که بسزاست یک اصل اساسی تکامل است. اما معنی سزاواری، توفیق در زنده گی کردن است… اگر جمع کل رو به افزایش باشد، نوع را باید موفق شمرد …وگرنه … محکوم به شکست است. مطالعات ماقبل تاریخی نه تنها دامنه ی تاریخ مکتوب را عقب تر می برد و گسترده تر می سازد بل که تاریخ طبیعی را به پیش می کشاند…. اما باستان شناسی ماقبل تاریخی سر و کار اش با چیزهاییست که انسان ساخته است و تغییرات فرهنگ بشری را دنبال می کند.

توضیحات : این کتاب مجموعه سخنرانی های مورخ شهیر انگلیسی “مونتگمری وات” در دانشگاه های فرانسه است که پس از ویرایش، در سال ۱۹۷۲میلادی، با عنوان “تاثیر اسلام بر اروپا” به چاپ رسیده است. دکتر گمری وات در گفتار نخست، انگیزه مسلمانان از حضور در اروپا و تصرف اسپانیا، همچنین مسئله واکنش اروپاییان را نسبت به این رویداد را بررسی می کند. بررسی اجمالی جایگاه تجارت و بازرگانی و تکنولوژی نزد مسلمانان صدر اسلام مضمون گفتار دوم است. در گفتارهای دیگر این موضوعاتی مانند: دستاوردهای مسلمانان در علم، فلسفه، ریاضیات و نجوم، جنگ های صلیبی و پیامدهای آن برای اروپا، جایگاه علم و فلسفه در اورپا و دیدگاه اروپاییان در مورد اسلام و مسلمانان فاتح به چشم می خورد.

توضیحات : زنان در طول تاریخ سرگذشت دردناکى داشتند، و از آن جا که از نظر جسمانى نسبت به جنس خشن ـ مردان ـ کمى ضعیف تر بودند، به همین دلیل زورگویان و ظالمان در طول تاریخ سعى داشتند شخصیت انسانى آنها را لگدمال کنند، و چه جنایاتى که در این راه نکردند، به خصوص در محیط عربستان و در عصر جاهلیّت هر چند تمام دنیا در آن زمان در جاهلیّت فرو رفته بود ـ بیش از همه جا شخصیت زن پایمال شده بود، تا آن جا که زن را همچون کالایى مبادله مى کردند; سهمى از ارث مردان براى آنها قائل نبودند; تولد دختر را ننگ مى پنداشتند، و چنانکه مى دانیم دختران را زنده به گور مى کردند، و عجب این که حتى قوانین طبیعى را در این زمینه نادیده گرفته و مى گفتند: بچه هاى دختران ما فرزندان ما نیستند

توضیحات : در سوم شهریور ۱۳۲۰، نیروهای متفقین (انگلستان و شوروی) بدون توجه به اعلام بی طرفی دولت ایران در جنگ جهانی دوم، به کشور ما حمله کردند و در عرض مدتی کوتاه آن را به تصرف خود درآوردند. هدف عمده آنها از اشغال ایران عبارت بود از دستیابی به راه‌های ارتباطی کشور برای کمک رسانی به شوروی، استفاده از منابع نفتی کشور، اخراج کارشناسان و اتباع آلمانی برای جلوگیری از اقدامات خرابکارانه آنها در رابطه با راه‌های ارتباطی و چاه‌های نفت و از بین بردن احتمال کودتا توسط طرفداران آلمان نازی و در نهایت ایجاد آمادگی برای جنگ در سرحدات ایران در صورت رسیدن ارتش آلمان به کشورمان. سفرای دو کشور اشغالگر در یادداشت تقدیمی به مقامات ایرانی انگیزه این اقدام خود را تمایلات آلمان گرایی در سیاست خارجی ایران ذکر کردند. آنها معتقد بودند که این تمایلات موجب افزایش فعالیت جاسوسان آلمانی در ایران گردیده است و اگر این چنین ادامه یابد، ایران تبدیل به پایگاهی برای انجام عملیات تبلیغاتی و خرابکارانه علیه دولت‌های انگلستان و شوروی خواهد شد.