توضیحات : از اتم ها و ستارگان و ابرها، از انتروپی و ژن ها، از این که شاید فضا منحنی باشد، و از سبب کوتاه شدن راکت ها… براستی هم در این کتاب از همه ی این موضوع ها، و بسیار موضوع های جالب دیگر بحث می شود.

محرک من در تهیه این کتاب کوشش برای گردآوردن جالب ترین واقعیات و نظریات علمی است به صورتی که تصویری از جهان، با همه ی مظاهر بغایت کوچک و بی نهایت برزگ آن، در برابر خواننده ی عزیز بگسترد و عالم را چنان که در چشم عالم جلوی می کند در نظر وی مجسم سازد. اما در اجرای این نقشه ی دامنه دار هرگز اندیشه ی آن نکردم که همه ی داستان را به طور کامل بازگویم، زیرا که در آن صورت بایستی به تدوین دایره المعارفی در چند مجلد بپردازم. در عین حال موضوع های مورد بحث را چنان در نظر گرفتم که به اختصار همه ی اطلاعات اساسی علمی را شمال شود و هیچ نکته ی لازمی فرو گذار نگردد.

در انتخاب موضوع ها بیشتر توجه به اهمیت و فایده ی آن داشتم تا به میزان سادگی آن ها؛ از این روی مندرجات کتاب یکنواخت و هموار نیست. برخی از فصل ها به اندازه ای ساده است که درک مطالب آن برای هر بچه هم میسر است، اما فهم کامل موضوعات بعضی دیگر احتیاج به اندگی تمرکز حواس و مطالعه دقیق دارد. با این همه امیدوارم که خواننده ی عادی هم در خواندن این کتاب با اشکال های جدی روبرو نشود.

بطوریکه خواهید دید بخش آخر کتاب، که مربوط به عالم کبیر است، بسیار از قسمت عالم صغیر کوتاه تر است. سبب آن است که در دو کتاب دیگر خود، یعنی “پیدایش و مرگ خورشید” و “سرگذشت زمین” به تفصیل از عالم کبیر، یعنی جهان بی نهایت بزرگ بحث کرده ام و تکرار همه آن ها را در این کتاب زاید دانستم. پس در بخش آخر کتاب نظری کلی و اجمالی به واقعیات و حادثات طبیعی در سیارات و ثوابی و ابری ها و قوانینی که بر آن ها حکومت می کنند انداخته و بحث مفصل تر را منحصر به موضوع هایی ساخته ام که در نتیجه پیشترفت های علمی سال های اخیر وضع روشن تری پیدا کرده اند و به خصوص در دو موضوع به مطالعه ی دقیق تر پرداخته ام، یکی نظریه تازه ای که به موجب و سبب انفجار “سوپرنووا” ها را کوچک ترین ذره ای را که در فیزیک شناخته شده، یعنی “نوترینو” شناخته است، و دیگری نظریه ی تازی های است درباره ی اصل منشا سیارات که نظریه پیدایش سیارات بر اثر تصادم خورشید با ستارگان دیگر را طرد نموده و نظریات قدیمی تر کانت و لاپلاس را، که تقریبا از لوح خاطرها زدوده شده بود، زنده کرده است.

فرض ذمه ی خود می دانم که از هنرمندان متعیید که آثار هنریشان، پس از تغییری که به قاعده ی توپولوژی به آن ها داده شده، پایه ی بسیاری از تصاویر این کتاب قرار گرفته اند سپاسگزاری کنم.

توضیحات : انسان ها در حدوذ ۶۰۰۰ سال پیش که مردم بیابان گرد بودند برای بقا و ادامه زندگی نیاز به سر پناهی داشتند که بتوانند در آن از حمله ی حیوانات وحشی و رخدادهای طبیعی در امان باشند و نیاز مهم دیگر آنها آشنایی با چرخه های طبیعی از جمله اهله ماه ، طول روزها و شب ها ، طول یکسال و… بود که این نیاز بیشتر در شکار به عنوان عنصری اساسی خود را تجلی می داد .  در طی تاریخ وگذشت زمان شیوه ی زندگی انسان ها به یکجانشینی وکشاورزی تغییر یافت .با توجه به نیازی که کشاورزی به آب کافی و خاک حاصلخیز داشت انسان ها به کناره ی رودها پناه آوردند.

توضیحات : کتاب زندگاهان اثر شروین وکیلی، جلد نخست از مجموعه‌ی «تاریخ خرد» است که سیر اندیشه‌ی فلسفی را با محور گرفتنِ فرهنگ ایرانی بازخوانی می‌کند. گاهان کهن‌ترین شعرِ موجود در زبان‌های ایرانی و آغازگاه آیین و فرهنگی است که به تدریج در هزاره‌ی سوم پیش از میلاد در ایران شرقی زاده شد و به تدریج گسترش یافت و در نهایت تاسیس کشور ایران به دست هخامنشیان را ممکن ساخت. زندِ گاهان، شرح و تفسیری است فلسفی از این متن. نویسنده چهار شاخص را برای تفکیک متون فلسفی از سایر متون پیشنهاد می‌کند، و گام به گام نشان می‌دهد که گاهان -گذشته از اهمیتی که به عنوان یک شعرِ ادبی یا متن دینی دارد- یک متن فلسفی هم هست. پرسش محوری در این کتاب، بازسازی نظام فلسفیِ نهفته در گاهان است. این کار با مرور تفسیرها و شرح‌های موجود درباره‌ی گاهان، و نفد و واسازی‌شان انجام می‌شود، و در نهایت ساختار فلسفه‌ی نهفته در گاهان بر مبنای حدود پنجاه کلیدواژه‌ی پایه بازسازی و همچون نظامی از اندیشه‌ی پرسش‌مدار پیشنهاد می‌شود.

توضیحات :  عقل گرایی بشر پیوسته موجب خستگی او می شود زیرا چیزی که غیرقابل توضیح است را باید شرح دهد. شرح آنچه که غیر قابل توضیح است خود شوخی بزرگی است و مثل این که کسی سعی کند پشت کلۀ خود را ببیند مضحک است اما غرور نفس نیز بی نهایت است و تلاش می کند که از چیزی بی معنی، نتیجه ای معنی دار بوجود بیاورد. فکر در کنار نفس نمی تواند واقعیت را درک کند. اگر می توانست چنین کاری را انجام دهد به سرعت قادر بود که خود را از طبیعت گمراه کنندۀ خودش شناسایی کند. این ورای تناقض ذهنی است که فراتر از نفس است و چیزی که هست را در پیش روی امری خود آشکار و خیره کننده که مطلق بی نهایت است قرار می دهد و سپس تمام آن کلمات بی مصرف و به درد نخور می شوند.

توضیحات : کتاب جمهور اثر سترگ فلسفی افلاطون است که از مشهورترین و تأثیرگذارترین متون کلاسیک فلسفه سیاسی در غرب به شمار می‌آید. کتاب شامل ۱۰ نمایشنامه به صورت گفتگو میان سقراط و افراد دیگر است و در آن به مسایلی از قبیل عدالت، نوع حکومت و حقیقت پرداخته شده‌است.

کتاب اول: مباحثه در خانه‌ای واقع در نزدیکی دروازه پیرائوس شهر آتن صورت می‌گیرد. صاحب‌خانه پیرمردی ثروتمند و آریستوکرات به نام کفالوس است. در میان جمع علاوه بر سقراط، پولمارخوس پسر کفالوس، گلاوکن و آدیمانتوس برادران افلاطون، و تراسیماخوس سوفسطایی نیز حضور دارند.

کتاب دوم: کتاب دوم با سخنان گلاوکن آغاز می‌شود. او نظر عوام‌الناس راجع به عدل و ظلم را نقل می‌کند، و از طرف آن‌ها وظیفهٔ دفاع از ظلم را عهده‌دار می‌شود.

کتاب سوم: افلاطون در کتاب سوم چگونگی تربیت پاسداران را پی می‌گیرد. یکی از ابزارهای تربیت در کودکی، داستان است. داستان‌سرا باید چهره‌ای نیک از خدا نشان دهد. همچنین است داستان‌هایی که دربارهٔ آدمیان می‌گویند.

کتاب چهارم: دو چیز سبب فساد همهٔ حرفه‌ها می‌گردد یکی توانگری و دیگری تنگدستی.«توانگری سستی و زیاده روی و بیکارگی بار می‌آورد، و تنگدستی سبب می‌شود که حاصل کارها بی ارزش گردد و مردمان فرومایه و ناراضی شوند.»

کتاب پنجم: افلاطون در کتاب پنجم جمهوری نظر خودش را در بارهٔ زنان و کودکان بیان می‌کند. و از آنجایی که خود می‌داند نظر غریبی دارد، می‌گوید:«کسی باور نخواهد کرد که آنچه می‌گوییم اولاً قابل اجرا است، و در ثانی، به فرض قابل اجرا بودن، بهتر از روشی است که امروز متداول است.» افلاطون در قابل اجرا بودن نظریهٔ خود تردید دارد، نه در سودمندی آن.

کتاب ششم: فیلسوفان همواره عاشق شناختن آن هستی یگانهٔ ابدی هستند که دستخوش کون و فساد نیست. چون طالب دانایی هستند لذت روحی را بزرگترین لذت‌ها می‌دانند و به لذت جسمانی بی‌اعتنایند. فیلسوف معتدل و خویشتن‌دار است و از فرومایگی و دل‌بستن به چیزهای کوچک، به کلی بری است.

کتاب هفتم: در کتاب هفتم، افلاطون مثال معروف تمثیل غار را بیان می‌کند.

کتاب هشتم: افلاطون پس از اینکه می‌گوید کشور عادل کشوری است که در آن طبقات گوناگون نقش‌های شایستهٔ خود را انجام می‌دهند، و نیز فرد عادل کسی است که در او انگیزه‌های متفاوت در هماهنگی هستند، در کتاب هشتم به سراغ نمونه‌هایی از بی‌عدالتی در کشور و افراد می‌رود.

کتاب نهم: روحیهٔ مناسب با حکومت استبدادی در کسی پیدا می‌شود که «به سبب استعداد فطری یا روش زندگی، یا به هر دو علت، به میخوارگی گراید یا دچار شهوتی تسکین ناپذیر شود، یا به دیوانگی مبتلا گردد.»

کتاب دهم: از هر چیز سه نوع وجود دارد؛ مثلاً در مورد تختخواب، یک نوع تخت خوابیست که خدا می‌سازد و بنا بر ضرورت بیش از یکی هم نمی‌سازد. نوع دوم تختی است که نجار و درودگر می‌سازد و روگرفتی سایه‌وار از تختخواب خداست، و نوع سوم یعنی تخت هنرمند نقاش، روگرفتی به تصویر کشیده شده از روگرفت نجار است؛ یعنی نقاش از تخت درودگر تقلید می‌کند. پس تقلیدِ تقلید است.

توضیحات : روسو در کتاب «قرارداد اجتماعی» از منافع ویژه‌ای که تضاد با آنها تشکیل جامعه را واجب کرده انتقاد می‌کند. او در این کتاب، مسئله اخلاق را بر اساس ساختارهای اجتماعی شرح می‌دهد. استدلال روسو جهت برقراری قراردادی بنیادین با جایگزین کردن اخلاق برابری و قانونی به قرارداد و حقوقی‌ست که طبیعت با نابرابری جسمی بین انسان‌ها موجب شده است. در این مقاله، نگاه انتقادی در وهله نخست متوجه موقعیت کنونی جهان و در مرحله بعد یادآوری اهمیت واحد اخلاقی است که جامعه را به عنوان مجموعه‌ای واحد تشکیل می‌دهد و در آن قانون افراد را به یکدیگر مرتبط می‌کند.

وسو برای دفاع از این نظر از استدلالهای مختلفی بهره می‌گیرد. استدلال‌های روسو که در چند زمینه از جمله طبیعت انسانی، مذهب، اخلاق و قانون است پیرامون یک ایده اصلی ست بین منافع مختلفی که ارتباط اجتماعی را شکل می‌دهند وجه مشترک وجود دارد و اگر موردی نبود که همه منافع به آن مربوط شوند، هیچ جامعه‌ای وجود نداشت. بر همین نفع مشترک است که جامعه باید اداره شود و قرارداد اجتماعی اثراتی دارد که بدون آنها غیرممکن است که جامعه به حیاتش ادامه دهد. استدلال روسو با شروع از قدیمی‌ترین جوامع و تنها شکل طبیعی آن یعنی خانواده مسیری منطقی می‌پیماید. روسو سعی در نشان دادن این دارد که با اتمام نیاز بچه‌ها به پدرشان ارتباط طبیعی تغییر می‌کند و اعضای خانواده همگی به طور یکسان مستقل می‌شوند.

توضیحات : محمد خوانساری استاد برجستهٔ فلسفه و منطق در دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و یکی از بزرگ‌ترین منطق‌دانان دوران معاصر بود. وی علاوه بر تحصیلات دانشگاهی در رشته فلسفه و گذراندن همه دروس دورهٔ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دکتری ش را در رشتهٔ منطق و فلسفه با عالی‌ترین درجه از دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرده بود. خوانساری از نخستین کسانی بود که در سال‌های اخیر توانستند جایگاه مستقل علمی منطق را به دانشگاهیان و دانشجویان نشان بدهند. وی همچنین با مقالات و کتاب‌های خود در این حوزه، به‌ویژه با کتاب ارزشمند «فرهنگ اصطلاحات منطقی» و نیز کتاب «منطق صوری» اهمیت منطق در علوم امروز و فوایدی که منطق به لحاظ دقت و صورت‌بندی دقیق در سایر علوم دارد را نشان داد.

کتاب صوتی «ما چگونه، ما شدیم: ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران»، نوشته صادق زیباکلام ( – ۱۳۲۷) استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است.

اما زیباکلام چه رویایی در سر داشت که همای اقبال بر شانه کتابش نشست و سبب شد یک کتاب ۴۸۰ صفحه‌ای، طی ۲۲ سال گذشته – از بهار ۷۴ تا بهار ۹۶ – بیست‌وهفت بار تجدید چاپ شود؟

در کتاب صوتی «ما چگونه، ما شدیم» با دو مسئله مواجه هستیم: عقب‌ماندگی ایران و عقب‌ماندگی شرق در برابر غرب (اروپا).

دوگانه عقب‌ماندگی – توسعه‌نیافتگی در ایران در میان روشنفکران و منتقدان وضع موجود دست‌کم به دو قرن پیش بازمی‌گردد. این عده معدود، به‌نیکی دریافته بودند که جامعه ایران دچار کاستی‌های متعددی است و راه علاج آن تجدد.

شاید بتوان گفت یکی از دلایل توفیق کتاب صوتی «ما چگونه، ما شدیم» در میان خوانندگان این است که نویسنده کوشیده “به جای روش معمول و متداول معلول‌نگری و معلول‌نگاری به علت‌جویی و ریشه‌یابی” بپردازد. از این رو به جای مقصر شمردن دیگران – اعم از اعراب، شرق، غرب، استعمار، خارجی‌ها و … – به خود ایران و کالبدشکافی آنچه به لحاظ تاریخی ایران را تشکیل داده، پرداخته است. در نتیجه شاه‌کلید این عقب‌ماندگی را از داخل می‌داند و نه از بیرون یا استعمار؛ چرا که به‌زعم نویسنده، ورود استعمار به ایران در حقیقت معلول عقب‌ماندگی ما بود و نه علت آن.

توضیحات : اساطیر هندو بدنه وسیع اساطیر و روایات سنتی مرتبط با آئین هندوئیسم است که ریشه در ادبیات سانسکریت دارد. پیشینه و تنوع فرهنگ و دین هندی باعث پیدایی یکی از پیچیده‌ترین و غنی‌ترین مجموعهٔ اساطیری جهان شده‌است. قدرت دیرمان این اساطیر که ریشه‌هایش در تاریکنای زمان پنهان است، در نقش حیاتی آن‌ها، نماینده شده که هنوز در جامعهٔ نوین هند تأثیر گذارند. اساطیر هندو یکی از غنی‌ترین عناصر فرهنگ هند به شمار می‌رود. از طریق نسل‌ها، داستان‌های مختلفی در اساطیر هندو از نسلی به نسل دیگر بوسیلهٔ کلام و یا از طریق متون مقدس منتقل شده‌است. در این اثر اساطیر کهن هند و خدایان عصر بودایی‌‌ در ۲ قسمت خدایان آسمانی‌‌ و خدایان برزخی‌‌ معرفی شده است .در صفحات پایانی کتاب ۶۵۰ منبع درباره علم‌الاساطیر و تمایل‌شناسی هند ارائه شده است. کتاب با تصاویری از اساطیر هند همراه است.

توضیحات : کتاب حاضر با همکاری “دکتر ماری لویزفون فرانتس، دکتر جوزف ال. هندرسن، دکتر آنیه لایافه، دکتر یولانده یاکوبی” نوشته شده است. یونگ در این کتاب به نقش فرهنگ و اساطیر هر ملت در شخصیت افراد تشکیل‌دهنده آن جامعه می‌پردازد و مفهوم کهن‌ الگو را مطرح می کند. در قسمت‌هایی از کتاب می‌خوانیم: «من قبلاً به آنچه مردم‌شناسان “ترس از چیزهای نو” نامیده‌اند اشاره کرده‌ام یک ترس عمیق و خرافی از چیزهای نو در مردم ابتدایی در برابر وقایع مبهم، درست مانند حیوانات وحشی واکنش نشان می‌دهند… این امر را می‌توان به آسانی در واکنش هر فرد در برابر رویاهای خود، وقتی که به اعتراف به یک پندار حیرت‌انگیز مجبور می‌شود، مشاهده کرد.» «در بررسی رویاها دو نکته اصلی باید مورد بررسی قرار گیرند: نخست اینکه رویا را باید مانند یک حقیقت تلقی کرد که کسی درباره آن نباید هیچ‌گونه تصور قبلی بکند، جز اینکه در هر حال به وجهی دارای معنی است، دوم اینکه رویا جلوه‌ای از ناخودآگاه است.»

توضیحات : در مرزهای خاوری ایران زمینِ عصر هخامنشی نیز، درست موازی با آنچه که در غرب می‌بینیم، خردی فلسفی زاییده شد که دو خوشه‌ی اصلی آن به مکتب بودایی و جاینی تعلق دارد. شباهتهای مضمون، قلاب و دستور در اندیشه‌ی هندی، خرد ایرانی، و فلسفه‌ی یونانی به قدری زیاد است، که به نظرم تردیدی در هم‌تبار بودنِ این خوشه‌های گسترده از منشها وجود ندارد. در کتاب‌های «تاریخ کوروش هخامنشی»، «داریوش دادگر»، و «اسطوره‌ی معجزه‌ی یونانی» شرایط جامعه‌شناختی و تاریخی حاکم بر عصر هخامنشی را شرح داده‌ام، و این موقعیتی بوده که توسعه و تکثیر خرد ایرانی و شاخه دواندن‌اش در زمینه‌ی فرهنگ‌های همسایه را ممکن ساخته است.

خوانش مقایسه‌ای اندیشه‌ی هندی و فلسفه‌ی یونانی از آن رو برای ما اهمیت دارد که می‌توان بر مبنای شباهتها و تفاوتهای موجود میان این جریانهای اصلی پیکربندی معنا، به جزئیات از یاد رفته و فراموش شده‌ی جاری در واسطه‌ی میان‌شان – یعنی حوزه‌ی میانیِ خرد ایرانی- پی برد. در این میان، آنچه که آشکار می‌گردد، خودِ خرد ایرانی است که بر خلاف تصور مرسوم تنها یک روایت و یک نسخه‌ی غالب ندارد. با تحلیل و شناسایی کل گستره‌ی تامل فلسفی در بافتی تاریخی است که می‌توان به خوشه‌های بارآور و رنگارنگی دست یافت، که از گذشته‌های بسیار دور بر شاخه‌ی تمدن ایرانی روییده است. خوشه‌هایی که خرد زرتشتی، خرد مهرآیین، خرد بودایی و چارچوبهای متاخرترِ مزدکی و مانوی را در بر می‌گیرند و در نهایت در زمینه‌ی زبان پارسی دری به خرد عارفانه و حکمت قرون میانه منتهی می‌شوند.

توضیحات : شکلِ آغازین این کتاب در سال ۱۳۸۱ برای دانشجویان درس تکامل دانشگاه تهران نوشته شد و با نام «نسل هیولا» شهرتی یافت. این متن بعدها چند بار مورد بازبینی قرار گرفت و تا پای چاپ پیش رفت، تا آن که به تازگی یکسره بازنویسی شد تا یافته‌های تازه درباره‌ی تکامل انسان را نیز در خود بگنجاند. کتاب کنونی، روایتی است زیست‌شناختی از ظهور و دگردیسی گونه‌ی انسان، چنان که از زاویه‌ی نظریه‌ی سیستمهای پیچیده نمایان می‌گردد. مسیرِ تکامل نخستی‌ها و گونه‌های نیای انسان، نظریه‌ها درباره‌ی پیدایش انسان هوشمند کنونی، و طرح پرسشهایی درباره‌ی صفتها و ویژگیهای ریختی و رفتاری انسان –از شکل چشم و مو و چهره‌ی آدمیان گرفته، تا راه رفتن بر دو پا و پیدایش زبان- مسائلی هستند که در این کتاب مورد بحث قرار گرفته‌اند. در این کتاب سیر تحول گونه‌ی انسان از نیاکان دوردستِ آن تا ظهور نخستین نشانه‌های زندگی کشاورزانه بررسی شده است.