توضیحات : سید محمود پاکزاد (متولد ۱۳۰۳ خیابان ری تهران، درگذشت ۱۳۸۰، تهران) از اولین عکاسانی است که تاریخ خیابانهای تهران را مصور و مستند و زندگی مردم و شهرهای ایران را ثبت کرده است. آرشیو ملی ایران در بیستمین سالگرد درگذشت این عکاس برجسته کشور، تعدادی از عکسهای اهدایی پاکزاد به سازمان اسناد ملی در سال ۱۳۷۸ را منتشر کرده است.
پاکزاد در شرحی که از زندگی خود در ابتدای کتاب «طهران قدیم» آورده، به چگونگی جمعآوری عکسهایش اشاره کرده است: «سال ۱۳۶۰ که کارها یک کمی کساد شد به فکر افتادم عکسهایی را که قدیم گرفته بودم چاپ کنم. چند تا از عکسها را چاپ کردم و پشت ویترین گذاشتم و دیدم باز مثل همان نان و پنیر مردم را پشت ویترین میخکوب میکند و گاهی هم میآمدند و از عکسها میخریدند. کم کم مشتریها زیاد شدند و ما هم تمام کارهای دیگر را کنار گذاشتیم و به چاپ عکسهای قدیم پرداختیم. من در واقع از همه چیز عکس میگرفتم؛ از تمام کاروکسبهای تهران، مغازهها، اشیا، خیابانهای معروف، بیمارستانها و سینماها. در سال ۱۳۷۷ خودم را بازنشسته کردم و مغازه را فروختم.
تا به حال شاید ۲۰ هزار تا از این عکسها را چاپ کردم و الان هم به طور مرتب از تهران از تغییرات ساختمانها، خیابانها و راههایش عکس میگیرم. تا به حال از تلویزیون، مرکز اسناد رسمی و خیلی جاهای دیگر به سراغ این عکسها آمدهاند و هر سال تقویم عکسهای ما تا آمریکا و اروپا میرود و همان عکسهایی که من بیدلیل و فقط برای تمرین میگرفتم حالا به منبع بسیار خوبی برای شناسایی تاریخ شهر تهران تبدیل شده است. در آخر به این نتیجه رسیدم که عکاسی اقیانوس بیکران است که من پس از سالها تجربه دانستم که انگشتی بر آن تر کردهام و یک عکس خوب برلیانی است پربها.»
توضیحات : تهران در گذشته یکی از روستاهای ری بودهاست، ری مادر تهران است. پیشینهٔ سکونت در ری به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمیگردد. در دی ماه ۱۳۹۳ اسکلت یک انسان در منطقه مولوی تهران متعلق به حدود ۷۰۰۰ سال پیش کشف گردید. اسکلت هفت هزارساله یک زن که در حفاری فاضلاب در محله مولوی تهران کشف و به وسیله رایانه تصویر سازی شد، گمانه زنیها در مورد تاریخ تهران را دچار تحول کرد. ری که در تقاطع محورهای قزوین، خراسان، مازندران، قم، گیلان و ساوه واقع شده به سبب مرکزیت مهم سیاسی، بازرگانی، اداری و مذهبی از قدیم مورد نظر بوده و مدعیان همواره این مرکز راهبردی را مورد تهاجم و حمله قرار میدادهاند. روستای تهران به واسطه برخورداری از مغاکها و حفرههای زیر زمینی و مواضع طبیعی فراوان و دشواری نفوذ در آنها پناهگاه خوبی برای دولت مردان و دیگر اشخاصی بوده که احتمالاً مورد پیگرد مدعیان قرار داشتهاند.
نام قریه طهران تا پیش از سال ۲۶۱ که تاریخ وفات ابوعبدالله محمد بن حماد طهرانی رازی محدث باشد، در کتب مورخین معروف نبوده است و بیش از یک قریه کوچک گمنام برای یک استان مهم که به نام ام البلاد و شیخ البلاد و دارالضرب و ری اسلامی مینامیدند ارزش تاریخی نداشته است؛ ولی تحولات و انقلابات مذهبی محیط ری آن را نگاهبانی نموده و بر آبادانی آن افزوده است. این کتاب نخستین تاریخی است که از اوضاع سیاسی و جغرافی و دینی و فرهنگی و چگونگی سرگذشت طبقات رجال نامی طهران از قرن سوم هجری و پیدایش نام آن تا عصر حاضر گفتگو میکند.