رضا خان

توضیحات : کودتای سوم اسفند ۹۹۱۱ که با رهبری سفارت انگلستان و بهره گیری از کلیه امکانات (نظیر بانک شاهنشاهی ، کمیته زرگنده و…) توسط سیدضیاء و رضاخان میرپنج به وقوع پیوست در زمره رویدادهای تلخی است که تاثیر مستقیم و غیرقابل انکاری در تاریخ معاصر ایران بر جای گذارده است. هرچند تحقیق و مطالعه در این کودتا، تلخ و ناگوار است؛ لکن کندوکاو در آن چراغی فروزان فراروی نسل حاضر و آینده کشورمان قرار می دهد. مقاله حاضر با همین ضرورت تقدیم خوانندگان گرامی می شود :

ظهر یکی از روزهای گرم تابستان حبیب الله خان رشیدیان مخفیانه از درب پشتی سفارت انگلستان در تهران خارج شد و به سمت نقطه نامعلومی حرکت کرد. او معمولا اخبار و گزارشهای جدید خود را به مقامات سفارت تسلیم می کرد و مجددا جهت تهیه گزارش ذو اطلاعات به مراکز مورد نظر آنها سر می کشید. مدتی قبل کلنل فریزر از او خواسته بود با حضور در خانه حبیب الله خان عین الملک که از سران بهاییان بود از مسائل و اتفاقاتی که در آنجا رخ می داد برای او گزارش هایی تهیه کند.عین الملک فرزند محمدرضای قناد مباشر و کاتب آثار عباس افندی معروف به عبدالبهائ بود و در زمره اصحاب راز او به حساب می آمد. چیزی از ورود رشیدیان به منزل عین الملک در خیابان کوشک و آغاز صحبت های آنها نگذشته بود که پیشخدمت پیغام آورد که فردی به ظاهر هندی خواهان ملاقات با عین الملک است.

توضیحات : رضاشاه در طول زندگی خود و حتی پس از آن به دلایل مختلف به نام‌هائی چند خوانده شده است. در جوانی به نام ناحیه‌ای که از آن برخاسته بود «رضا سوادکوهی» نامیده می‌شد. با ورود به نظامی‌گری به «رضاخان» و سپس، با ذکر درجه نظامی‌اش، به «رضاخان میرپنج» شناخته شد. بعد از کودتای ۱۲۹۹ و به دست‌گرفتن وزارت جنگ و فرماندهی کل قوا، او را «سردار سپه» می‌خواندند. پس از رسیدن به سلطنت و انتخاب نام خانوادگی پهلوی به «رضاشاه پهلوی» شناخته شد. در سال ۱۳۲۸ با تصویب مجلس شورای ملی به او لقب «کبیر» داده شد و از آن پس هوادارانش او را «رضاشاه کبیر» می‌خوانند.

توضیحات : ویتا سکویل-وست از روشن فکران انگلیسی در نیمه اول قرن بیستم به شمار می آید که در سال ۱۹۲۶ میلادی، یعنی همزمان با خلع سلطنت از قاجار و به سلطنت رسیدن رضا خان، به ایران سفر کرده است. کتاب مسافر تهران ، در ردیف سفر نامه هاست ولی نه هم ردیف با آنان. این کتاب علیرغم حجم نسبتاًٌ کوچک خود آکنده است از ملاحضات دقیق مردم شناسی، جامعه شناسی، سیاسی و اقتصادی. هنگامی که دقیق تر به محتوای کتاب می نگریم، دلیل انتشار این کتاب را در مجموعه مطالعات اجتماعی در می یابیم.انچه از زبان نویسنده، در مسیر مسافرتش به تهران می خوانیم سرشار از آگاهیها و اطلاعات اصیل و دقیق اجتماعی است. این کتاب خواننده ای را که از سفر نامه ها ، روایات خارق العاده و مبالغه آمیز می طلبد و یا از گذشته و تاریخ ایران، همیشه خوبی ها را می بیند و در گذشته زندگی می کند، راضی نخواهد کرد. اما خواننده ای که روایات دل انگیز از زمانهای گذشته-چه خوب و چه بد- درباره زندگانی انسانها، وصف جامعه ، و رویدادهای سفر را می پسندد و دوست دارد از خواندن این کتاب لذت خواهد برد.