توضیحات : در مرزهای خاوری ایران زمینِ عصر هخامنشی نیز، درست موازی با آنچه که در غرب می‌بینیم، خردی فلسفی زاییده شد که دو خوشه‌ی اصلی آن به مکتب بودایی و جاینی تعلق دارد. شباهتهای مضمون، قلاب و دستور در اندیشه‌ی هندی، خرد ایرانی، و فلسفه‌ی یونانی به قدری زیاد است، که به نظرم تردیدی در هم‌تبار بودنِ این خوشه‌های گسترده از منشها وجود ندارد. در کتاب‌های «تاریخ کوروش هخامنشی»، «داریوش دادگر»، و «اسطوره‌ی معجزه‌ی یونانی» شرایط جامعه‌شناختی و تاریخی حاکم بر عصر هخامنشی را شرح داده‌ام، و این موقعیتی بوده که توسعه و تکثیر خرد ایرانی و شاخه دواندن‌اش در زمینه‌ی فرهنگ‌های همسایه را ممکن ساخته است.

خوانش مقایسه‌ای اندیشه‌ی هندی و فلسفه‌ی یونانی از آن رو برای ما اهمیت دارد که می‌توان بر مبنای شباهتها و تفاوتهای موجود میان این جریانهای اصلی پیکربندی معنا، به جزئیات از یاد رفته و فراموش شده‌ی جاری در واسطه‌ی میان‌شان – یعنی حوزه‌ی میانیِ خرد ایرانی- پی برد. در این میان، آنچه که آشکار می‌گردد، خودِ خرد ایرانی است که بر خلاف تصور مرسوم تنها یک روایت و یک نسخه‌ی غالب ندارد. با تحلیل و شناسایی کل گستره‌ی تامل فلسفی در بافتی تاریخی است که می‌توان به خوشه‌های بارآور و رنگارنگی دست یافت، که از گذشته‌های بسیار دور بر شاخه‌ی تمدن ایرانی روییده است. خوشه‌هایی که خرد زرتشتی، خرد مهرآیین، خرد بودایی و چارچوبهای متاخرترِ مزدکی و مانوی را در بر می‌گیرند و در نهایت در زمینه‌ی زبان پارسی دری به خرد عارفانه و حکمت قرون میانه منتهی می‌شوند.

توضیحات : شکلِ آغازین این کتاب در سال ۱۳۸۱ برای دانشجویان درس تکامل دانشگاه تهران نوشته شد و با نام «نسل هیولا» شهرتی یافت. این متن بعدها چند بار مورد بازبینی قرار گرفت و تا پای چاپ پیش رفت، تا آن که به تازگی یکسره بازنویسی شد تا یافته‌های تازه درباره‌ی تکامل انسان را نیز در خود بگنجاند. کتاب کنونی، روایتی است زیست‌شناختی از ظهور و دگردیسی گونه‌ی انسان، چنان که از زاویه‌ی نظریه‌ی سیستمهای پیچیده نمایان می‌گردد. مسیرِ تکامل نخستی‌ها و گونه‌های نیای انسان، نظریه‌ها درباره‌ی پیدایش انسان هوشمند کنونی، و طرح پرسشهایی درباره‌ی صفتها و ویژگیهای ریختی و رفتاری انسان –از شکل چشم و مو و چهره‌ی آدمیان گرفته، تا راه رفتن بر دو پا و پیدایش زبان- مسائلی هستند که در این کتاب مورد بحث قرار گرفته‌اند. در این کتاب سیر تحول گونه‌ی انسان از نیاکان دوردستِ آن تا ظهور نخستین نشانه‌های زندگی کشاورزانه بررسی شده است.

توضیحات : انوماالیش یکی از کهنترین روایتها درباره‌ی آفرینش هستی محسوب می‌شود. متنی که ابتدا به زبان سومری سروده شده و بعد در روایت اکدی به دست ما رسیده است. در این کتاب شرحی بر ظهور مفهوم آفرینش گیتی در جهان باستان و تعبیر نامهای الهی مورد بحث قرار می‌گیرد و نسخه‌های عبرانی و یونانی و اوستایی در کنار هم بازبینی می‌شوند تا تصویری از تکوین مفهوم خداوند به مثابه معماری جنگاور به دست آید. در این کتاب ترجمه‌ی پارسی کل متن انوماالیش هم گنجانده شده است.

توضیحات : «زمان»ای که به شکلی آشنا و روزانه تجربه‌اش می‌کنیم و با آن سر و کار داریم، با «زبان»ای که پیوسته در ارتباط با دیگری یا هنگام اندیشیدن با خود به کارش می‌گیریم، شباهت‌هایی چشمگیر دارد. زبان و زمان به خاطر بخش‌بندیِ کمّی و واحدهای سنجش‌پذیر و پیاپی‌شان به هم شباهت دارند، و با تکرار سماجت‌آمیزشان در ذهن، هماهنگی رفتار من و دیگری را ممکن می‌سازند و شالوده‌ی نظم اجتماعی را تشکیل می‌دهند. این کتاب چند مقاله و سخنرانی و درس‌نوشت را در بر می‌گیرد که رابطه‌ی میان زمان، زبان و جنسیت-قدرت را بررسی می‌کند و به این پرسش می‌پردازد که شناسایی «من» از جهانِ آشنا و روزمره‌ی پیرامونش، و به دنبال آن خصلتهای درونی خودش، چگونه در درون قالبهای زبانی و زمانی پیکربندی می‌شود.

توضیحات : هنگامیکه به دنبال کتاب توماس کوهن راجع به کوپرنیک میگشتم به این مقاله برخورد کردم. این مقاله که بوسیله ی بزرگمرد فیزیک و برنده ی جایره ی نوبل استیون وینبرگ نوشته شده است، توجه مرا بشدت جلب کرد. چرا که کوهن با کتاب ساختار انقلابات علمی خود که مانند توپی در فضاهای فلسفی و علمی ترکید. برخوردهای محکمی به تاریخ فیزیک بطور اعم و علوم دیگر بطور اخص کرده است. برخورد قهرمان فیزیک با این اثر به دو دلیل بسیار حائز اهمیت است. این کتاب مجموعه ی مقالات فلسفی و فیزیکی از نویسندگان مختلف است. بزرگترین مقاله این مجموعه مقاله ی استیون وینبرگ است که به کتاب مهم ساختار انقلابات علمی اثر بی مانند توماس کوهن است.و اسم این مجموعه از نام آن مقاله یعنی (انقلابی که اتفاق نیفتاد) گرفته شده است.

توضیحات : نظریه‌ی سیستم‌های پیچیده،شالوده‌ی نظری و روش‌شناسی کتاب‌های پنج‌گانه‌ی زروان را به دست می‌دهد و پیکربندی مفهومی آن نظریه را نیز ارائه می‌کند. گفتنی است، نظریه‌ی سیستم‌های پیچیده، یکی از جدیدترین و کارسازترین رویکردهای نظری دانش امروز است که دستیابی به رویکردی میان‌رشته‌ای را ممکن ساخته است و روشی نو و خلاقانه را برای پرداختن به بسیاری از پرسش‌های ژرف و دیرینه در اختیار اندیشمندان قرار داده است. این رویکرد نظری با وجود اهمیت و تأثیر چشم‌گیرش در دانش تجربی و علوم انسانیِ اواخر قرن بیستم، هنوز به شکلی بایسته و جامع در اختیار مخاطب ایرانی قرار نگرفته است و همچنان در بیشتر محافل علمی کشورمان ناشناخته باقی مانده است. این کتاب صورت‌بندی نگارنده از نظریه‌ی سیستم‌های پیچیده را در بر می‌گیرد و با این هدف نوشته شده که مخاطب بتواند کاربست این نگرش را در علوم تجربی و انسانی دریابد.

توضیحات : کتاب بررسی مسئله شناخت علم در بین علوم انسانی و دانش های بشری نقش زیر بنایی داشته و بر تمام آنها مقدم بوده و مسائل فلسفی نیز متفرع بر آن می باشد. تا انسان تکلیف مسائل مربوط به شناخت را تعیین نکند و در این مورد نظریه قاطعی اتخاذ ننماید، نمی تواند در مسائل مربوط به انسان وجهان رای قاطع داشته باشد زیرا کسی که در این پندار به سر می برد که جهان قابل شناخت نیست و کسی که در این وهم متحیر است که شناخت هیچ چیزی میسر نیست، ارائه مسائل عقلی که مسبوق به پذیرش اصل شناخت است، برای او نافع نمی باشد. مسائل شناخت شناختی به قدری مهم است که بر هستی شناسی نیز مقدم بوده و تا مسائل این بخش حل نشود. نوبت به بررسی مسائل هستی شناسی و دیگر علوم فلسفی نمی رسد… .

توضیحات :  بشر در طول تاریخ پیوسته با موضوعاتی رو به رو بوده که بر فرایندحیات تاثیر بسزایی داشته و زندگی اش را جهت و معنا بخشیده است. بی تردید از اهم این موضوعات پدیده مرگ و پایان حیات است، پدیدهای که هیچ انسانی را از آن گریزی نیست و آرزوی جاودانگی همواره در طول تاریخ، اندیشه انسان را به خود مشغول کرده است . در میان تمامی مخلوقات فانی، فقط انسان است که از این سرنوشت، یعنی مردن ، خبر دارد. همه جانداران می میرند، ستارگان و کهکشان ها فرو می پاشند، اما نمی دانند که می میرند و نمی فهمند که خواهند مرد ، جز انسان که می داند و می فهمد که خواهد مرد.

توضیحات :  مجموعه پژوهشی “فلسفه تطبیقی” در دست نگارش است که نخستین دفتر از آن بنام “معرفت شناسی و فلسفه علم” که مقدمه ضروری کلیه مباحث علمی و فلسفی است به نشر اینترنتی رسید؛ و اکنون دومین دفتر نیز زیر نام “هستی شناسی و تبیین آفرینش” آماده نشر است. در این دفتر داستان پیدایش و تکامل جهان مادی مطابق با آخرین نظریه های علمی بازنگری و جمع بندی می شود تا زمینه پژوهش فلسفی و فهم حقیقت هستی فراهم آید. در این کتاب کوشش می شود به پرسشهایی که به پیدایش و گسترش کمی – کیفی جهان و ماهیت پدیده های آن از بیجان تا جاندار بر می گردند؛ و نیز پرسشهایی که به چرایی، هدف و معنای آفرینش مربوطند، پاسخ داده شوند

توضیحات :  در مورد تاریخ فلسفه غرب کمتر کتاب تالیفی به فارسی وجود دارد.و اصلا تألیف چنین کتابی جرأت بسیاری می خواهد،البته به صورت فیلسوف محور و یا موضوع محور کتب بسیاری تالیف شده است،اما کتابی که بخواهد به سیر فلسفه در غرب بپردازد،نادر است. و کتابی که علاوه بر این مساله از عمق مناسبی برخوردار باشد نادرتر! عبدالحسین خسروپناه که اکنون ریاست انجمن حکمت و فلسفه ایران را بر عهده دارد و دانش آموخته ی فلسفه شرق(اسلامی) است و نسبت به فلسفه ی غرب نیز مطالعات بسیاری دارد و مدرس دانشگاههای مطرح کشورمان است،در این کتاب کوشیده به تاریخ فلسفه غرب و تحلیل این فلسفه و فیلسوفان آن بپردازد،که الحق کار درخشانی کرده است و برای دانشجویان فلسفه و محققین بسیار کارآ خواهد بود،مخصوصا کسانی که بخواهند به فلسفه ی تطبیقی بپردازند.

توضیحات : اولیویا ، ولاهوس، مختصات تمدن را بدین شرح می داند  : ۱- وجود قوانین و مقررات مکتوب ۲- وجود دولت ۳- وجود خط و الفبایی برای ثبت و ضبط وقایع و امور ۴- وجود اشکال مختلف هنر و فعالیتهای هنری ۵- وجود زبانی برای انتقال دادن و آموزش دستاوردهای خود به نسل بعد ۶- وجود معتقدات دینی ۸- تکامل بخشیدن به علوم. با توجه به تعاریف بالا می توان گفت تمدن به وضعیتی گفته می شود که شهرنشینی به وجود آمده است . علوم و فنون پیشرفت کرده ، منجر به ابداعات و اختراعات می شود . حکومت و دولت به وجود می آید .همچنین تمدن نسبت به فرهنگ قدمت کمتری دارد و به عبارتی تمدن به فرهنگ پیشرفته و تکامل یافته گفته می شود .

به نظر می‏رسد شکل‏گیری هر تمدنی به مجموعه‏ای از عوامل بستگی دارد که مهم‏ترین آنها، نظام اندیشه‏ای و ارزشی یک ملت است؛ یعنی ایدئولوژی به آنها حرکت می‏دهد، هدف‏گذاری می‏کند، راهبرد ارائه می‏دهد. از سوی دیگر، عواملی همچون جغرافیا و اقتصاد و نظام سیاسی زمینه‏های مساعدی هستند که در پیشبرد یک تمدن نقش بسزایی دارند، ولی همچنان نقش اساسی با نظام دینی و تفکر و اندیشه‏ای است که روح تمدن محسوب می‏گردد و چنانچه ملتی از اندیشه، آرمان و ارزش‏های دینی تهی گردد، به جسد بی‏روحی می‏ماند که توان تحرّک و پویایی نخواهد داشت، هرچند نمی‏توان از زمینه‏ها و بسترهای یادشده غفلت کرد.

توضیحات : کتاب «سیر حکمت جامعه‌ مدنی از یونان تا جهان مدرن» تاریخی فشرده از مفهوم جامعه‌ مدنی و سیر آرا و اندیشه‌هایی که در مورد این مفهوم رخ داده و تاریخ آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع می‌توان این کتاب را به شکلی بیوگرافی مفهوم جامعه‌ مدنی قلمداد کرد و سیر آن را از یونان باستان تا امروز روایت کرد. این کتاب به قلم جان ارنبرگ به دیدگاه‌های مختلف در مورد جامعه مدنی و دولت و نسبت این دو می‌پردازد. این کتاب در واقع تاریخ فلسفه جامعه مدنی است. جان ارنبرگ در دانشگاه استنفورد تحصیل کرده است و در فعالیت‌های جنبش حقوق مدنی، ضد جنگ و دیگر جنبش‌های دهه‌ ۶۰ و دهه ۷۰ میلادی فعال بوده است. ارنبرگ از سال ۱۹۸۰ در دانشگاه بروکلین نیویورک، علوم سیاسی تدریس می‌کند.